Chaim Potok, Gustavo Adolfo Bécquer, Georg Britting, Andrew Paterson, Ruth Rendell

De Amerikaanse schrijver Herman Harold (Chaim) Potok werd geboren in New York City op 17 februari 1929. Hij kreeg vanwege de traditie van zijn ouders na zijn geboorte ook nog de Hebreeuwse namen Chaim Tzvi (‘chaim’ betekent ‘leven’). Hij werd vooral bekend door zijn debuutroman The Chosen (De uitverkorene/De rechtvaardiging) (1967), die meteen een bestseller werd en het vervolgboek The Promise (De Belofte, 1969). The Chosen werd in 1981 verfilmd en ook bewerkt voor theater. Deze twee boeken gaan over de vriendschap tussen twee joodse jongens, waarvan de één uit een streng chassidisch milieu komt en de ander een liberale opvoeding heeft gehad. Het thema, de spanning tussen beide werelden kende Potok uit zijn eigen leven. Hij werd opgevoed in een orthodox-joods gezin. Zijn literaire aspiraties wekten veel weerstand op in zijn milieu.

Uit: The Chosen

“The world kills us! The world flays our skin from our bodies and throws us to the flames! The world laughs at Torah! And if it does not kill us, it tempts us! It misleads us! It contaminates us! It asks us to join in its ugliness, its impurities, its abominations! The world is Amalek! It is not the world that is commanded to study Torah, but the people of Israel! Listen, listen to this mighty teaching.” His voice was suddenly lower, quieter, intimate. “It is written, ‘This world is like a vestibule before the world-to-come; prepare thyself in the vestibule, that thou mayest enter into the hall.’ The meaning is clear: The vestibule is this world, and the hall is the world-to-come. Listen. In gematriya, the words ’this world’ come out one hundred sixty-three, and the words ’the world-to-come’ come out one hundred fifty-four. The difference between ’this world’ and ’the world-to-come’ comes out to nine. Nine is half of eighteen. Eighteen is chai, life. In this world there is only half of chai. We are only half alive in this world! Only half alive!”

Chaim Potok (17 februari 1929 – 23 juli 2002)

Gustavo Adolfo Bécquer werd op 17 februari 1836 in Sevilla geboren als Gustavo Adolfo Domínguez Bastida. Hij is een van de bekendste dichters uit de Spaanse romantiek. Toen hij vijf jaar oud was stierf zijn vader, een bekende schilder die groot aanzien genoot. Nog geen vijf jaar daarna liet zijn moeder acht weeskinderen achter. Gustavo werd door zijn peettante in huis genomen en bleef tot 1854 in Sevilla wonen. Hij besloot literatuur te gaan studeren en zocht zijn geluk in Madrid. Hij schreef artikelen in plaatselijke kranten en tijdschriften maar succes bleef uit. Om geld te verdienen schreef hij voor de Dirección de Bienes Nacionales, maar hij werd al snel ontslagen omdat zijn baas hem betrapte bij het tekenen van scenes uit het werk van Shakespeare. Vanaf 1858 verbleef hij weer in Sevilla, waar hij door tbc en syphilis echter niet meer tot werken kwam. Zijn beroemdse werken zijn Rimas en Leyendas (Legenden) die vaak samen worden uitgegeven.

Como la brisa que la sangre orea
sobre el oscuro campo de batalla,
cargada de perfumes y armonías
en el silencio de la noche vaga.

Símbolo del dolor y la ternura,
del bardo inglés en el horrible drama
la dulce Ofelia, la razón perdida,
cogiendo flores y cantando pasa.

Wie die Brise, welche das Blut auslüftet
Über dem dunklen Schlachtfeld,
Beladen mit Gerüchen und Harmonien
Im Schweigen der schwerfälligen Nacht;

Symbol des Schmerzes und der Zärtlichkeit,
Am englischen Barden im schrecklichen Drama
Die sanfte Ophelia verstandesverlustig
Blumen pflückend und singend vorbeigeht.

XIII

Tu pupila es azul y cuando ríes
su claridad suave me recuerda
el trémulo fulgor de la mañana
que en el mar se refleja.

Tu pupila es azul y cuando lloras
las trasparentes lágrimas en ella
se me figuran gotas de rocío
sobre una violeta.

Tu pupila es azul y si en su fondo
como un punto de luz radia una idea
me parece en el cielo de la tarde
una perdida estrella.

XIII

Deine Pupille ist blau, und wenn Du lachst
Erinnert mich ihre sanfte Klarheit
An den zitternden Glanz des Morgens,
Der im Meer widerscheint.

Deine Pupille ist blau, und wenn Du weinst
Bilden die durchsichtigen Tränen in ihr
Tropfen von Tau
Über einem Veilchen.

Deine Pupille ist blau, und wenn auf ihrem Grund
Eine Idee wie ein Lichtpunkt ausstrahlt
Erscheint mir im Abendhimmel
Ein verlorener Stern!

Vertalingen door Arne-Wigand Baganz

Gustavo Adolfo Bécquer (17 februari 1836 – 22 december 1870)

De Duitse schrijver Georg Britting werd op 17 februari 1891 geboren in Regensburg. In 1914 trok meldde hij zich als vrijwilliger voor het leger. Daarna ging hij naar München en begon hij met schrijven. Hij was uitgever van «Die Sichel», een tijdschrift voor literatuur en grafiek. Hij schreef toneelstukken, een roman en talrijke gedichten en verhalen. Hij ontving o.a. de Immermann-Preis, 1959 het Bundesverdienstkreuz, 1961 en de Große Preis von Nordrhein-Westfalen.

Mitten im Föhrenwald

Der Schnee fiel nicht mehr, aber die Wolken hingen
Ober den Wald.
Der Fuchs umschlich witternd die heimtückisch treuherzigen Schlingen,
Der Rabe saß auf dem Föhrenast, blinzelnd, großväteralt.

Das Eichhörnchen lockte es, über den gefrorenen Weiher zu springen,
Die Luft war silbern und kalt.
Die blaue Eisdecke fing an zu singen,
Und der Mond sah gelb aus dem Wolkenspalt.

Vorm Tor der Scheune, im wollnen, geringen
Janker stand Josef und hatte die Fäuste geballt,
Und seine Ohren, die geschärften, wachsamen, empfingen
Jeden Laut, und plötzlich hat er breit und befreit übers bärtige Antlitz gestrahlt.

Das Eichhörnchen rief er an, den Raben, den Fuchs, und vor allen Dingen
Das gelbe Gesicht, das über der Waldlichtung hing, den Mond, kreisrund von Gestalt.
Und er hob die Arme, als wolle er sie alle umschlingen,
Denn er hatte einen seligen Seufzer vernommen,
Und er schrie: Freut euch mit mir, ihr Tiere, ihr frommen,
Maria ist niedergekommen
Mitten im Föhrenwald!

Und das Eichhörnchen stellte schräg den brennroten Schwanz,
Und der Fuchs nieste höflich und kam Josef sehr nah.
Der Rabe wackelte am Ast einen steifen Tanz,
Und eine Sternschnuppe fiel und sang zwitschernd: Halleluja!

Der Mond ging so tief herab, daß er Josef gelbäugig ins Auge sah,
Und Josef im Janker lachte und in der Scheune ganz
Leis lachte Maria.

Georg Britting (7 februari 1891- 27 april 1964)

De Australische dichter Andrew Barton “Banjo” Paterson werd geboren op 17 februari 1864 in Narambla in New South Wales. Hij schreef veel ballades en gedichten over het leven in het Australische achterland, de outback. Een van zijn beroemdste gedichten is “Waltzing Matilda”. Het gedicht werd op muziek gezet, en werd vervolgens een van de populairste Australische liedjes. Andere gedichten zijn onder andere “The Man From Snowy River”, waarop een film en een TV serie werden gebaseerd, en “Clancy of the Overflow”, het verhaal over een “drover” (iemand die verantwoordelijk was om kuddes vee over lange afstanden naar een markt te brengen). Patersons gedichten gaven een erg romantische kijk op het leven in de outback. Paterson zelf woonde in de stad, en werkte als een advocaat.

Waltzing Matilda

Once a jolly swagman camped by a billabong,
Under the shade of a coolibah tree,
And he sang as he watched and waited ’til his billy boiled
“Who’ll come a-Waltzing Matilda, with me?”

Waltzing Matilda, Waltzing Matilda
Who’ll come a-Waltzing Matilda, with me
And he sang as he watched and waited ’til his billy boiled
“Who’ll come a-Waltzing Matilda, with me?”

Down came a jumbuck to drink from the billabong,
Up jumped the swagman and grabbed him with glee,
And he sang as he stowed that jumbuck in his tucker bag,
“You’ll come a-Waltzing Matilda, with me”.

Waltzing Matilda, Waltzing Matilda
“You’ll come a-Waltzing Matilda, with me”
And he sang as he stowed that jumbuck in his tucker bag,
“You’ll come a-Waltzing Matilda, with me”.

Up rode the squatter, mounted on his thoroughbred,
Down came the troopers, one, two, three,
“Where’s that jolly jumbuck you’ve got in your tucker bag?”
“You’ll come a-Waltzing Matilda, with me”.

Waltzing Matilda, Waltzing Matilda
“You’ll come a-Waltzing Matilda, with me”
“Where’s that jolly jumbuck you’ve got in your tucker bag?”,
“You’ll come a-Waltzing Matilda, with me”.

Up jumped the swagman, leapt into the billabong,
“You’ll never catch me alive,” said he,
And his ghost may be heard as you pass by the billabong,
“Who’ll come a-Waltzing Matilda, with me”.

Waltzing Matilda, Waltzing Matilda
Who’ll come a-Waltzing Matilda, with me
And his ghost may be heard as you pass by t
he billabong,
“Who’ll come a-Waltzing Matilda, with me?”

Andrew Paterson (17 februari 1864 – 5 april 1941)

De Britse schrijfster Ruth Rendell werd geboren als Ruth Grasemann in Londen op 17 februari 1930. Ze heeft de bijnaam “Queen of Crime” en schrijft ook wel onder het pseudoniem Barbara Vine. Ze werkte aanvankelijk als journalist voordat ze in 1964 haar eerste roman schreef. Ze wordt vooral geroemd om haar taalgebruik en de diep uitgewerkte karakters. Ook zijn in haar boeken de sociale veranderingen te zien. Zo besteedt ze in haar recentere boeken aandacht aan de veranderde sociale status van vrouwen en huiselijk geweld. Voor haar werk heeft ze veel prijzen gekregen. In 1997 kreeg ze de niet-erfbare titel barones. Ze zit in het House of Lords namens de Labour Party.

Uit: Adam and Eve and Pinch Me

“Sonovia always said “being in the force,” never “being a policeman.” Minty was disappointed about the car but didn’t say so. She missed being taken about in Jock’s car, though it was old and what he called a “boneshaker.” Laf came out from the front room and gave her a kiss. His name was Lafcadio but that was a bit much of a name to go to bed with, as Sonovia put it, and everyone called him Laf. He and Sonovia were still only in their late forties but had been married since they were eighteen and had four grown-up children, who’d all left home now and either had their own places or were still at university. Auntie used to say you’d think no one else had ever had a son a doctor and a daughter a lawyer, another daughter at university, and the youngest at the Guildhall School of something or other, the way Sonovia went on about it. Minty thought it was something to be proud of but at the same time couldn’t really comprehend it; she couldn’t imagine all the work and study and time that had gone into getting where they had.
“I’ve seen a ghost,” she said. “When I got in from work. In the front room, sitting in a chair. It was Jock.

Ruth Rendell (Londen, 17 februari 1930)

Georg Trakl werd op 3 februari 1887 in het conducteurshuis aan de Waagplatz 2 in Salzburg geboren. Zijn vader, Tobias Trakl, was een handelaar in ijzerwaren en zijn moeder, die ook psychische problemen had, was Maria Catharina Trakl, (meisjesnaam Halik). Voorts had hij nog drie broers en drie zussen. Margarethe (doorgaans Grethe genoemd) stond hem het naast, zelfs zodanig dat sommigen een incestueuze verhouding vermoeden. Zijn jeugd bracht hij door in Salzburg. Vervolgens bezocht hij van 1897 tot 1905 het humanistische gymnasium. Om toch een academische opleiding te kunnen volgen, werkte hij tot 1908 in de praktijk bij een apotheker. Sommigen vermoedden dat hij dit vooral deed om zichzelf opiaten te kunnen verschaffen. Bij het uitbreken van WO I werd Trakl als medicus naar het front in Galicië (heden ten dage in Oekraïne en Polen) gestuurd. Zijn gemoedsschommelingen leidden tot geregelde uitbraken van depressie, die verergerd werden door de afschuw die hij voelde voor de verzorging van de ernstig verwonde soldaten. De spanning en druk dreven hem ertoe een suïcidepoging te ondernemen, welke zijn kameraden nochtans verhinderden. Hij werd in een militair ziekenhuis opgenomen in Kraków, alwaar hij onder strikt toezicht geplaatst werd.Trakl verzonk daar in nog zwaardere depressies en schreef Ficker om advies. Ficker overtuigde hem ervan dat hij contact moest opnemen met Wittgenstein, die inderdaad op weg ging na Trakls bericht te hebben ontvangen. Op 4 november 1914, drie dagen voordat Wittgenstein aan zou komen, overleed hij echter aan een overdosis cocaïne

Paul Celan werd onder de naam Paul Antschel op 23 november 1920 geboren in Czernowitz, toentertijd de hoofdstad van de Roemeense Boekovina, nu behorend bij de Oekraïne. Paul Celans ouders waren Duitssprekende joden die hun zoon joods opvoedden en hem naar Duitse christelijke scholen stuurden. In 1942 werden Celans ouders door de Duitse bezetter naar een werkkamp gedeporteerd en daar vermoord. Hijzelf wist aanvankelijk onder te duiken, maar moest vanaf juli 1942 in een werkkamp dwangarbeid verrichten. Celan overleefde de oorlog. Via Boekarest en Wenen vestigde Celan zich in 1948 in Parijs. Daar was hij werkzaam als dichter, vertaler en doceerde hij aan de prestigieuze Ecole Normale Supérieure. Vermoedelijk op 20 april 1970 beëindigde hij zijn leven zelf door in de Seine te springen.

Simon Vestdijk (Harlingen, 17 oktober 1898 – Utrecht, 23 maart 1971) was een Nederlands romancier, dichter, essayist en vertaler. Zijn jeugd te Harlingen en Leeuwarden beschreef hij later in de Anton Wachter-cyclus. Van jongs af aan logeerde hij regelmatig bij zijn grootouders in Amsterdam, waar hij zich in 1917 aan de Universiteit van Amsterdam inschrijft als student in de medicijnen. Tijdens zijn studie die van 1917 tot 1927 duurde, leerde hij Jan Slauerhoff kennen.Tot 1932 is hij als arts in praktijken door heel Nederland werkzaam. In 1932 volgt zijn officiële schrijversdebuut met de uitgave van de bundel Verzen in De Vrije Bladen. Doorslaggevend voor Vestdijks uiteindelijke keuze voor de literatuur is zijn ontmoeting in 1932 met Eddy Du Perron en Menno ter Braak. Deze ontmoeting had tot resultaat dat hij redactielid werd van het tijdschrift Forum Kort daarop, in 1933, wordt zijn eerste novelle, De oubliette, uitgegeven. In hetzelfde jaar schrijft hij Kind tussen vier vrouwen, dat, eerst geweigerd door de uitgever, later de basis zal vormen voor de eerste drie delen van de Anton Wachter-romans. In 1951 ontvangt Vestdijk de P.C. Hooftprijs voor zijn in 1947 verschenen roman De vuuraanbidders. In 1957 wordt hij voor het eerst door het PEN-centrum voor Nederland voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Literatuur, die hij echter nooit zal krijgen. Op 20 maart 1971 wordt hem de Prijs der Nederlandse Letteren toegekend, maar voor hij deze kan ontvangen overlijdt hij op 23 maart te Utrecht op 72-jarige leeftijd. Vestdijk was auteur van ca. 200 boeken. Vanwege deze enorme productie noemde de dichter Adriaan Roland Holst hem ‘de man die sneller schrijft dan God kan lezen’. Andere belangrijke boeken van Simon Vestdijk zijn: “Kind van stad en land” (1936), “Meneer Visser’s hellevaart” (1936), “Ierse nachten” (1946), “De toekomst de religie” (1947), “Pastorale 1943” (1948), “De koperen tuin” (1950), “Ivoren wachters” (1951), “Essays in duodecimo” (1952) en “Het genadeschot” (1964).

Thomas Mann, de jongere broer van Heinrich Mann, werd geboren op 6 juni 1875 in Lübeck. Hij was de tweede zoon van de graankoopman Thomas Johann Heinrich Mann welke later één van de senatoren van Lübreck werd. Zijn moeder Julia (geboren da Silva-Bruhns) was Duits-Braziliaans van Portugees Kreoolse afkomst. In 1894 debuteerde Thomas Mann met de novelle “Gefallen”. Toen Thomas Mann met 21 jaar eindelijk volwassen was en hem dus geld van zijn vaders erfenis toestond – hij kreeg ongeveer 160 tot 180 goldmark per jaar – besloot hij dat hij genoeg had van al die scholen en instituties en werd onafhankelijk schrijver. Kenmerkend voor zijn stijl zijn de ironie, de fenomenale taalbeheersing en de minutieuze detailschildering. Manns reputatie in Duitsland was sterk wisselend. Met zijn eerste roman, Buddenbrooks (1901), had hij een enorm succes, maar door zijn sceptische houding tegenover Duitsland na de Eerste Wereldoorlog veranderde dit volledig. Stelde hij zich tot aan de jaren twintig apolitiek op (Betrachtungen eines Unpolitischen, 1918), meer en meer raakte hij bij het Politiek gebeuren betrokken. Zijn afkeer van het nationaal socialisme groeide, zijn waarschuwingen werden veelvuldiger en heftiger. In 1944 accepteerde hij het Amerikaanse staatsburgerschap. Tussen 1943 en 1947 schreef Mann Doktor Faustus (zie Faust), de roman van de ‘Duitse ziel’ in de gecamoufleerd geschilderde omstandigheden van de 20ste eeuw. In 1947 bezocht hij voor het eerst sinds de Oorlog Europa, twee jaar later pas Duitsland. In 1952 vertrok hij naar Zwitserland. Op 12 augustus 1955 stierf hij in Zürich. Twintig jaar na zijn dood, in aug. 1975, is zijn literaire nalatenschap geopend: dagboekaantekeningen van 15 maart 1933 tot 29 juli 1955, alsmede notities uit de jaren 1918 tot en met 1921.Belangrijke werken zijn: Der Zauberberg, Der Tod in Venedig, Dokter Faustus , Joseph und seine Brüder en Die Bekenntnisse des Hochstaplers Felix Krull

De Nederlandse dichter Jakobus Cornelis Bloem werd geboren op 10 mei 1887 in Oudshoorn. Bloem stamde uit een stijlvolle, patricische familie. Op 12 mei 1921 verscheen eindelijk Het verlangen, vooral dank zij de krachtdadige hulp van zijn vriend Jan van Krimpen, die ook de typografie verzorgde In 1925 ontmoette Bloem de 19-jarige Clara Eggink. Het volgende jaar trouwden zij. Vrijwel tegelijk met de geboorte van hun zoon Wim op 8 september 1927 werd Bloem ontslagen bij de NRC. In mei 1928 werd Bloem benoemd tot griffier aan het kantongerecht De Lemmer, uit welk ‘Friesch Cayenne’ hij in 1931 werd overgeplaatst naar Breukelen. Afgezien van kleine opflakkeringen in 1924/25 en 1929 (samen vijf verzen), duurde het tot 1930 voor hij weer ‘aan de schrijverij’ raakte. Dit resulteerde in het jaar daarop in de bundel Media vita. Tussen 1934 en 1937, maar vooral in dat laatste jaar, schreef Bloem de verzen die uitkwamen als De nederlaag. Zijn Verzamelde gedichten verschenen in 1947, al spoedig enige malen herdrukt, en daarmee kwam eindelijk ook de officiële erkenning van zijn dichterschap: Constantijn Huygens-prijs (1949), P.C. Hooftprijs (1952), en ten slotte de grote Prijs der Nederlandse Letteren (1965). Na een langdurige ziekte die hem volstrekt hulpbehoevend maakte, overleed Bloem op 10 augustus 1966. Hij werd begraven in Paasloo (Overijssel).

Rilke werd op 4 december 1875 geboren in Praag. Hij had al naam gemaakt als dichter met zijn bundels Das Stundenbuch en Das Buch der Bilder, toen hij de literaire wereld versteld deed staan en wereldfaam verwierf met de publicatie van zijn twee delen Neue Gedichte in 1907 en 1908. Hij verzamelde daarin het beste werk uit een van zijn vruchtbaarste periodes, die hij grotendeels doorbracht in Parijs. Rilke was daar diep onder de indruk gekomen van Rodin, bij wie hij een tijdlang in dienst was als particulier secretaris. Rodin, zei hij later, had hem leren kijken. Dit kijken kwam neer op intense concentratie, om het mysterie te kunnen zien ‘achter de schijnbare werkelijkheid’. Latere en rijpere werken als Duineser Elegien (1912-1923) en het ronduit schitterende Die Sonette an Orfeus (1924) illustreren Rilkes metafysische visie op het onzegbare, dat haar verwoording vindt in een hermetische muzikale taal. Op 29 december 1926 overlijdt Rilke in het sanatorium in Val-Mont aan de gevolgen van leukemie. Enkele dagen later wordt hij, overeenkomstig zijn wens, begraven op het kerkhof van Raron.

K.P. Kavafis werd als kind van Griekse ouders, afkomstig uit Konstantinopel, geboren in 1863 in Alexandrië (tot vandaag een Griekse enclave) waar hij ook het grootste deel van zijn leven woonde en werkte. Twee jaar na de dood van zijn vader verhuist het gezin in 1872 naar Engeland om na een verblijf van vijf jaar naar Alexandrië terug te keren. Vanwege ongeregeldheden in Egypte vlucht het gezin in 1882 naar Konstantinopel, om na drie jaar opnieuw naar Alexandrië terug te gaan. In de jaren die volgen maakt Kavafis reizen naar Parijs, Londen en in 1901 zijn eerste reis naar Griekenland, in latere jaren gevolgd door nog enkele bezoeken. Op de dag van zijn zeventigste verjaardag, in 1933 sterft Kavafis in Alexandrië. De roem kwam voor Kavafis pas na zijn dood, dus postuum. Deels is dat toe te schrijven aan zijn eigen handelswijze. Hij was uiterst terughoudend met de publicatie van zijn gedichten, liet af en toe een enkel gedicht afdrukken in een literair tijdschrift, gaf in eigen beheer enkele bundels met een stuk of twintig gedichten uit en het merendeel van zijn poëzie schonk hij op losse bladen aan zijn beste vrienden.