De Duitse dichter Heinrich Heine werd geboren in Düsseldorf op 13 december 1797. Zie ook mijn blog van 13 december 2006 en ook mijn blog van 13 december 2007.
An meine Mutter
B. Heine geborene v. Geldern
II
Im tollen Wahn hatt ich dich einst verlassen,
Ich wollte gehn die ganze Welt zu Ende,
Und wollte sehn, ob ich die Liebe fände,
Um liebevoll die Liebe zu umfassen.
Die Liebe suchte ich auf allen Gassen,
Vor jeder Türe streckt ich aus die Hände,
Und bettelte um g’ringe Liebesspende –
Doch lachend gab man mir nur kaltes Hassen.
Und immer irrte ich nach Liebe, immer
Nach Liebe, doch die Liebe fand ich nimmer,
Und kehrte um nach Hause, krank und trübe.
Doch da bist du entgegen mir gekommen,
Und ach! was da in deinem Aug’ geschwommen,
Das war die süße, langgesuchte Liebe.
Mir träumte wieder der alte Traum
Mir träumte wieder der alte Traum:
Es war eine Nacht im Maie,
Wir saßen unter dem Lindenbaum,
Und schwuren uns ewige Treue,
Das war ein Schwören und Schwören aufs neu’,
Ein Kichern, ein Kosen, ein Küssen;
Daß ich gedenk des Schwures sei,
Hast du in die Hand mich gebissen.
O Liebchen mit den Äuglein klar!
O Liebchen schön und bissig!
Das Schwören in der Ordnung war,
Das Beißen war überflüssig.
Schöne Wiege meiner Leiden
Schöne Wiege meiner Leiden,
Schönes Grabmal meiner Ruh’,
Schöne Stadt, wir müssen scheiden –
Lebe wohl! ruf ich dir zu.
Lebe wohl, du heil’ge Schwelle,
Wo da wandelt Liebchen traut;
Lebe wohl, du heil’ge Stelle,
Wo ich sie zuerst geschaut.
Hätt ich dich doch nie gesehen,
Schöne Herzenskönigin!
Nimmer wär es dann geschehen,
Daß ich jetzt so elend bin.
Nie wollt ich dein Herze rühren,
Liebe hab ich nie erfleht;
Nur ein stilles Leben führen
Wollt ich, wo dein Odem weht.
Doch du drängst mich selbst von hinnen,
Bittre Worte spricht dein Mund;
Wahnsinn wühlt in meinen Sinnen,
Und mein Herz ist krank und wund.
Und die Glieder matt und träge
Schlepp ich fort am Wanderstab,
Bis mein müdes Haupt ich lege
Ferne in ein kühles Grab.
Heinrich Heine (13 december 1797- 17 februari 1856)
De Angolese schrijver José Eduardo Agualusa werd op 13 december 1960 in Huambo geboren. Hij woonde lang in Lissabon, later in Rio de Janeiro. Agualusas eerste roman, „A Conjura“ (De samenzwering) verscheen in 1989, zijn tweede „A Feiro dos Assombrados“ (De markt der verdoemden) in 1992. In 1993 publiceerde hij samen met Fernando Semedo en de fotografe Elza Rocha „Lisboa Africana“, waarin de culturele invloed van de diverse Afrikaanse groepen op de Portugese maatschappij gedocumenteerd werd. Zijn ambitieuze romanproject „Naçao Crioula“ (Duits: „Ein Stein unter Wasser“) is gebaseerd op een briefroman van de beroemde Portugese schrijver Eça de Queiroz.
Uit: Das Lachen des Geckos (Vertaald door Michael Kegler)
“Beim Abendessen studiert Félix Ventura die Zeitungen, blättert sie aufmerksam durch, und wenn ihn ein Artikel interessiert, streicht er ihn in Lila mit einem Füllfederhalter an. Nach dem Essen schneidet er ihn sorgfältig aus und verstaut ihn in einem Ordner. In einem der Regale der Bibliothek stehen Dutzende von diesen Ordnern. In einem anderen schlummern Hunderte von Videokassetten. Félix nimmt gerne Nachrichtensendungen auf, wichtige politische Ereignisse, alles, was ihm eines Tages nützlich sein kann. Die Kassetten sind alphabetisch sortiert, nach den Namen der Persönlichkeit oder dem Ereignis, um das es geht. Sein Abendessen beschränkt sich auf ein Schüsselchen Caldo Verde, eine Spezialität der alten Esperança, einen Pfefferminztee, eine dicke Scheibe Papaya mit Zitronensaft und einem Tropfen Portwein. In seinem Zimmer, vor dem Zubettgehen, zieht er sich seinen Pyjama so umständlich an, dass ich jedes Mal warte, ob er sich nicht auch noch eine dunkle Krawatte um den Hals bindet.
An diesem Abend störte ihn der schrille Ton der Türklingel bei der Suppe. Das ärgerte ihn. Er faltete die Zeitung zusammen, stand mühsam auf und ging öffnen. Ich sah, wie ein hoch gewachsener Mann hereinkam, distinguiert, mit Adlernase, auffälligen Gesichtszügen und einem üppigen, mit Pomade gezwirbelten Schnurrbart, wie man ihn schon seit über einem Jahrhundert nicht mehr trägt. Seine Augen waren klein und glänzend und schienen sofort von allem Besitz zu ergreifen.”
José Eduardo Agualusa (Huambo, 13 december 1960)
De Amerikaanse dichter Kenneth Patchen werd geboren op 13 december 1911. Zie ook mijn blog van 13 december 2006.
Let Us Have Madness
Let us have madness openly.
O men Of my generation.
Let us follow
The footsteps of this slaughtered age:
See it trail across Time’s dim land
Into the closed house of eternity
With the noise that dying has,
With the face that dead things wear–
nor ever say
We wanted more; we looked to find
An open door, an utter deed of love,
Transforming day’s evil darkness;
but We found extended hell and fog Upon the earth,
and within the head
A rotting bog of lean huge graves.
We Go Out Together In the Staring Town
We go out together into the staring town
And buy cheese and bread and little jugs with
flowered labels
Everywhere is a tent where we put on our whirling
show
A great deal has been said of the handless serpents
Which war has set loose in the gay milk of our
heads
But because you braid your hair and taste like
honey of heaven
We go together into town to buy wine and
yellow candles.
Kenneth Patchen (13 december 1911 – 8 januari 1972)
De Duitse dichter en schrijver Robert Gernhardt werd op 13 december 1937 in het Estische Reval (het huidige Tallinn) geboren. Zie ook mijn blog van 13 december 2006.
Folgen der Trunksucht
Seht ihn an, den Texter.
Trinkt er nicht, dann wächst er.
Mißt nur einen halben Meter –
weshalb, das erklär ich später.
Seht ihn an, den Schreiner.
Trinkt er, wird er kleiner.
Schaut, wie flink und frettchenhaft
er an seinem Brettchen schafft.
Seht ihn a
n, den Hummer.
Trinkt er, wird er dummer.
Hört, wie er durchs Nordmeer keift,
ob ihm wer die Scheren schleift.
Seht sie an, die Meise.
Trinkt sie, baut sie Scheiße.
Da! Grad rauscht ihr drittes Ei
wieder voll am Nest vorbei.
Seht ihn an, den Dichter.
Trinkt er, wird er schlichter.
Ach, schon fällt ihm gar kein Reim
auf das Reimwort “Reim” mehr ein.
Ein Nonzenzgedicht
So hört mich an, o meine Knappen:
Ab jetzt sind alle Schimmel Rappen.
Und alle Rappen heißen Bären,
womit wir schon beim Thema wären.
Denn Bären ist ab heut verboten
bei Tag zu mähen und zu schroten,
sowie das Schroten und das Mähen
bei Nacht, weil sie dann eh nichts sehen.
Befehl ist auch, dass sie ab nun
nicht das, was ich befehle tun,
denn die Befehle gelten nur
von kurz vor zwölf bis tausend Uhr
und sollen zu nichts weiter führen,
als an den Schlaf der Welt zu rühren.
Doch sollte dieser Plan nicht klappen,
sind alle Bären wieder Rappen
und alle Rappen wieder Schimmel,
das gilt auf Erden wie im Himmel,
im Jenseits und in dieser Welt
und ganz speziell für Bielefeld.
So. Stellt das Radio etwas leiser,
ich will jetzt schlafen
Euer Kaiser
Robert Gernhardt (13 december 1937 – 30 juni 2006)
De Joods-Nederlandse schrijfster Ida Vos (meisjesnaam Gudema) werd geboren in Groningen op 13 december 1931. In haar boeken gaat het dikwijls om haar ervaringen die zij tijdens de Tweede Wereldoorlog opdeed. Het meest werd zij bekend met het boek Wie niet weg is wordt gezien dat in 1982 werd bekroond. Vanaf 1936 woonde ze in Rotterdam. Daar maakte ze in de meidagen van 1940 het Duitse bombardement mee. Vervolgens verhuisden ze naar Rijswijk. Vanaf 1943 zat het gezin Gudema ondergedoken, zij het dat zij en haar zus Esther van hun ouders waren gescheiden. Na de oorlog was ze een tijdlang kleuterleidster. In 1956 trad ze in het huwelijk waaruit drie kinderen voortkwamen. Halverwege de jaren zeventig was ze een tijdje opgenomen vanwege opgedane trauma’s tijdens de oorlog. Dit zette haar er toe aan om daarover te schrijven, eerst in de vorm van gedichten, later verhalenderwijs en nog later in de vorm van kinderboeken. Met name de beknotting van de vrijheid door de Duitse bezetter en wat ze meemaakte tijdens de onderduikperiode staan daarin centraal. Zij schreef zowel voor kinderen als voor volwassenen.
Uit: Wie niet weg is wordt gezien
„Is die er nog?
Tegenwoordig weet je niet meer of iemand leeft of dood is.
Iedere keer als ze met mensen bij elkaar zijn die ondergedoken zijn geweest of in een kamp hebben gezeten, hoort ze: ‘Is die er nog?’
Heel dikwijls moet dan nee gezegd worden.
Daarom durft ze nooit iets te vragen. Ze komt er na een poosje toch wel achter.
Vandaag is het vrijdag. Op vrijdagavond hebben ze altijd veel visite. Net als vroeger, voor de oorlog, vieren ze met heel veel mensen samen het begin van de sabbat*. Het is bijna net zo gezellig als vroeger, maar toch wel anders. Er wordt niet meer zoveel gelachen.
‘Die ouwe Jopie was een grapjas,’ zegt opa ’s avonds. ‘Als hij iemand voor de gek kon houden zou hij het niet laten.’
‘Is die er nog?’
‘Nee.’
‘Tante Mietje kon prachtig zingen. Ze zat in een koor.’
‘Is die er nog?’
‘Nee.’
Moeder laat een foto zien.
‘Deze foto is ook ondergedoken geweest,’ grapt ze.
‘Ach,’ zegt pappa. ‘Kijk nou, oom Louis en tante Eva.“
Ida Vos (13 december 1931 – 3 april 2006)
De Russische schrijver Jevgeni Petrov werd geboren in Odessa op 13 december 1903. Petrov (pseudoniem voor Jevgeni Petrovitsj Katajev) was de zoon van een Russische geschiedenisleraar en een Oekraïense moeder . Hij studeerde in 1920 af aan het gymnasium in Odessa. In 1920 werd hij correspondent en verslaggever voor de Oekraïense Telegraafmaatschappij. Hij werkte verder in Odessa nog als detective bij de lokale politie. Aanvankelijk had hij weinig ambities om schrijver te worden, maar zijn broer, de schrijver en journalist Valentin Katajev moedigde hem aan om korte verhalen te gaan schrijven. Valentin vertrok in 1922 naar Moskou om daar bij het tijdschrift Goedok te gaan werken. In 1923 volgde Jevgeni zijn broer om eveneens te gaan schrijven voor Goedok waar hij Ilja Arnoldovitsj Fajnzilberg, beter bekend onder het pseudoniem Ilja Ilf ontmoette. Ilja Ilf en Jevgeni Petrov begonnen samen te werken en publiceerden in 1928 hun boek De Twaalf Stoelen dat een van de meest succesvolle boeken uit de Russische literaire geschiedenis werd. Vanaf dat tijdstip zijn de twee schrijvers bekend onder de naam van het duo Ilf en Petrov. Samen met Ilja Ilf reisde Petrov in 1933 en 1934 door Europa. In 1935 en 1936 trokken ze door de Verenigde Staten, hetgeen resulteerde in een nieuw boek, getiteld Amerika Éénhoog.
Uit: The 12 Chairs
„Bender himself wasn’t losing any time. Renting the meeting hall for 3 rubles, he hurried over to the local chess club, which, for some reason, was located in a corridor of the administration building of a stud farm.
At the chess club sat a one-eyed man, reading an old novel.
“Grandmaster O. Bender!” Ostap declared, taking a seat at the table. “I’m arranging a performance of simultaneous games.”
“Just a moment, comrade grandmaster!” the one-eyed man shouted. “Sit down, please. I’ll be right with you.”
And the one-eyed man ran out. Ostap looked over the chess club office. Hanging on the walls were photographs of racehorses, and on the table was a dusty ledger book with the title “Achievements of the Vasiuki Chess Club in 1925”.
The one-eyed man returned with a dozen citizens of various ages. They formed a line and, one by one, stepped up to greet the grandmaster, announcing their names and respectfully shaking his hand.
“I’m on my way to Kazan,” Ostap said curtly. “And I’m having a simultaneous exhibition this evening. You should come. But right now, if you’ll excuse me, I’m not really in shape for a game. I’m exhausted after the Carlsbad tournament.”
The Vasiuki chess enthusiasts gazed at Ostap with childlike admiration. Ostap couldn’t stop himself. He felt a rush of new strength and chess ideas.
“You won’t believe,” he said, “how far chess thought has progressed. You know, Lasker’s using vulgar tactics. It’s impossible to play with him. He blows cigar smoke on his opponents. And he purposely smokes cheap cigars so the smoke is more disgusting. The chess world is in an uproar.”
Jevgeni Petrov (13 december 1903 – 2 juli 1942)
Petrov (links) en Ilf (rechts)
De Franse schrijver Jean Rouaud werd geboren op 13 december 1952 in Campbon (Loire-Atlantique). Hij had baantjes in een bibliotheek en als krantenverkoper in een kiosk. In 1988 ontmoette hij Jérôme Lindon, de directeur van Éditions de Minuit. In 1990 verscheen zijn eerste roman Les champs d’honneur die hem onmiddellijk de Prix Goncourt opleverde.
Werk o.a.: Des Hommes illustres, 1993, Les très riches heures, 1997, La Désincarnation, 2001, Les Champs d’honneur, 2005, La fiancée juive, 2008.
Uit: Sur la scène comme au ciel (1999)
« Avec la jeunesse, je me suis toujours bien entendue. Surtout avec la jeunesse laborieuse, celle qui ne rechigne pas à se donner de la peine. C’est grâce à tous ces petits couples qui me faisaient confiance et que j’aidais à composer leur liste de mariage que j’ai tenu si longtemps mon commerce. Sinon, les vieux, au magasin, c’était un concert de plaintes : les verres qui se cassent, les assiettes pas assez creuses pour la soupe, les pensions trop maigres, les mouvements qu’on n’arrive plus à faire, la ceinture de sécurité, le ticket modérateur, les étrangers, le temps qui n’est plus comme avant et les jeunes qui ne savent plus s’amuser. Car bien sûr, eux, ils savent: thés dansants, soirées-loto, moissons à l’ancienne, visite de la criée avec départ en car à trois heures du matin, conférence sur la manière d’enseigner le macramé à ses petits-enfants. Dépêchez-vous de prendre votre retraite, me serinaient-ils, on vous réserve une place. Entendu, comptez sur moi. Dès que j’ai pu, je me suis éclipsée. Officiellement, la cessation de mon commerce était prévue pour le 30 juin. je suis morte le 25. J’espère n’avoir pas fait attendre le car pour la criée. Mais, la preuve que je n’invente rien, aussitôt qu’elles, les jeunes filles, avaient un moment de libre entre deux soins, elles venaient discuter avec moi, se confier, me demander conseil. Elles avaient repéré que je ne les dérangeais pas pour un oui ou pour un non, trop chaud ou pas assez, remonter l’oreiller, baisser le store, et le somnifère qui m’empêche de dormir, quand d’autres, et de bien moins atteints, avaient le doigt crispé sur la sonnette, au point qu’ils oubliaient, le temps qu’elles arrivent, ce qui n’allait pas. Depuis la mort de mon mari, j’avais appris à me débrouiller seule, à ne rien demander. Quand on me voyait transporter mes colis, on s’étonnait que je refuse de l’aide, comme si on me suspectait d’être âpre au gain et de ne pas vouloir partager. Je répondais qu’il m’était bien plus pénible d’avoir à expliquer le travail quand le temps que l’autre comprenne j’en avais déjà terminé. Alors à quoi bon. Et puis c’était ma manière d’être libre. Ce qui exaspère toujours, cette manifestation d’indépendance. Là, si j’appelais, c’est que ma voisine était tombée de son lit ou que le flacon suspendu à la potence était sur le point de se vider. »
Jean Rouaud (Campbon, 13 december 1952)
De Canadeese schilderes en schrijfster Emily Carr werd geboren in Victoria op 13 december 1871. Carr was sterk beïnvloed door het landschap en de culturen van Brits-Columbia en Alaska. Onder invloed van stijlen als postimpressionisme en de Les Fauves, was haar werk vreemd voor de mensen rond haar en bleef het grotendeels onbekend en onerkend door de grote kunstwereld voor vele jaren. Meer dan 10 jaar werkte ze als pottenbakker en andere beroepen en had ze haar artistieke carrière opgegeven. In de jaren 1920 kwam ze in contact met de Group of Seven (van Canadese landschapsschilders), die haar waardevolle contacten opleverde voor haar carrière. Over haar ervaringen met de volken van Brits-Columbia schreef ze het boek The Laughing One. Andere boeken waren The Book of Small, The House of all Sorts en Growing Pains, …
Uit: The Book of Small
It happened many times, and it always happened just in that corner of the old garden.
When it was going to happen, the dance in your feet took you there without your doing anything about it. You danced through the flower garden and the vegetable garden till you came to the row of currant bushes, and then you danced down it.
Fist came the black currants with their strong wild smell. Then came the red currants hanging in bright tart clusters. On the very last bush in the row the currants were white. The white currants ripened first. The riper they got, the clearer they grew, till you could almost see right through them. You could see the tiny veins in their skins and the seeds and the juice. Each currant hung there like an almost-told secret.
Oh! you thought, if the currants w
ere just a wee bit clearer, then perhaps you could see them living inside.
The white currant bush was the finish of the garden, and after it was a little spare place before you came to the fence. Nobody ever came there except to dump garden rubbish.
Bursting higgledy-piggledy up through the rubbish everywhere, grew a half-wild mauvy-pink flower. The leaves and the blossoms were not much to look at, because it poured every drop of its glory into its smell. When you went there the colour and the smell took you and wrapped you up in themselves.
The smell called the bees and the butterflies from ever so far. The white butterflies liked it best; there were millions of them flickering among the pink flowers, and the hum of the bees never stopped.
Emily Carr (13 december 1871 – 2 maart 1945)
Totem Walk at Sitka, schilderij van Emily Carr
De Engelstalige en van oorsprong Zuid-Afrikaanse schrijver en officier Laurens Jan van der Post werd geboren in Philippopolis op 13 december 1906. Van der Post maakte de Indonesische revolutie mee als kolonel van de Britse vredesmacht op Java. Nog in de laatste weken van zijn militaire missie zette hij in grote lijnen de geschiedenis van de ondergang van het ‘onmetelijke Nederlandse koloniale rijk’ op papier. Van der Post had door zijn Zuidafrikaanse afkomst een speciale band met de Nederlandse literatuur. Dankzij zijn oorspronkelijke tweetaligheid (thuis sprak hij zowel Engels als ‘hoog-Nederlands’) kon hij zich in het Nederlands met de Nederlanders verstaan, maar doorzag hij ook de motieven achter het halsstarrige Nederlandse beleid ten aanzien van Indonesië. Zijn bekendste roman is The Seed and the Sower, die gaat over zijn ervaringen als Japans krijgsgevangene tijdens de Tweede Wereldoorlog. Van der Post was ook een van de peetouders van de Britse kroonprins William.
Uit: The Seed and the Sower
„The truth is that from an early age most people found my looks disturbing and many of them were strongly attracted to me on account of my appearance. This again is one of those things I say without pride or humility, without vanity or self-satisfaction. I have long since come to the diamond point of the tumult within myself where facts alone, and nothing but the facts, accurately observed and truly interpreted, can move me. I know that only facts can save me and I long passionately to be able, from the facts of my being, to forge a weapon strong enough to enable me to fight back against the power and pomp of unreality which is marching so boastfully against both me and the spirit of my time. But over this matter of my appearance if I do recognize any other emotion in myself it is one of subtle and pervasive distaste. Perhaps this sounds ungrateful to life which has conferred such favours on me? Yet the truth remains. Part of me strongly resented my looks and blamed them too for what became of me. We had a neighbour who was born a dwarf and, as a child, whenever I saw him I used to pity him a
nd feel grateful that I had not been given his shape. Yet today I am not sure that I should not have envied him. I simply do not know which constitutes the greatest danger to the integrity of being: to attract or to repel; to incur the dislikes or likes of one’s fellow men. The dwarf, after all, had only pity to fear and, men being what they are, that is never excessive. But I had their instant, magnetic liking for my enemy and before I knew where, or even who I was, I had become a prisoner of the effect I had on them. The dwarf was firmly shackled to his deformity. But I was shackled not so much to my good looks as to what people, after seeing me, first imagined and then through their imaginations compelled me to be. I know now that from my earliest age the effect that I had on those about me enticed me away from myself, drew me out of my own inner focus of being, and left me irrevocably committed to the role that my admirers and the obscure laws of their magnetic attraction automatically demanded of me.„
Laurens Jan van der Post (13 december 1906 – 16 december 1996)