De Hongaarse dichter en schrijver Miklós Radnóti werd geboren op 5 mei 1909 in Boedapest. Zie ook alle tags voor Miklós Radnóti op dit blog.
Brief an die Gattin
Schweigende, stumme Weiten in der Tiefe.
Die Stille heult. Ich schreie. Doch wer riefe
mir Antwort zu in diesem todumhauchten
serbischen Land, des Täler blutig rauchten;
und du bist fern. Nur nachts durch meine Träume
klingt deine Stimme noch. In heiße Räume
des Herzens berg ich sie, ihr tags zu lauschen,
indes um mich die schlanken Farne rauschen.
Wann ich dich wiederseh, kann ich nicht wissen,
du Hort, stark wie ein Psalm in Ärgernissen,
wie Licht und Schatten schön! Ach, selbst mit blinden
Augen würd ich unfehlbar zu dir finden;
die Landschaft birgt dich, doch von innen schwebst du
mir vor das Aug, und unzerstörbar lebst du:
Wirklichkeit warst, Traum wirst du, Wunderbare,
erneut im Brunnen meiner Knabenjahre.
Voll Eifersucht dring ich in dich: Sag, liebst du
mich? Und, am Gipfel meiner Jugend, gibst du
die Hand als Gattin mir? Ich hoff’s; erneut im
Wachsein weiß ich: Du bist’s: Ehfrau und Freundin,
nur fern bist du. Jenseits drei wilder Grenzen.
Auch wird’s September, bunt schon Kronen glänzen.
Vergißt mich selbst der Herbst? Ins Ungewisse
treib ich und schmeck noch taumelnd unsre Küsse.
An Wunder glaubt ich und vergaß sie. Lärmend
ziehn Bomber über uns. Am Himmel, schwärmend,
sah ich dein Augenblau – nun, unter Dröhnen
trübt es sich ein, und wild die Bomben sehnen
zum Sturz sich droben. Ihnen trotzend leb ich
und bin gefangen, doch, glaub mir, bald schweb ich
zu dir und weiß, daß ich dich nicht verfehle.
Für dich legt ich die Länge meiner Seele,
der Wege all zurück. Durch Purpurgluten,
wenn es so sein muß, durch brüllende Fluten
werd ich mich zaubern, daß zu dir ich finde,
ich werde zäh sein wie am Baum die Rinde,
mit wilder Männer Ruh werd ich aufwiegen
Waffen und Macht; es lehrt die Not mich siegen
und die Gefahr, und hold wird Hoffnung schenken
die Nüchternheit des 2x 2 dem Denken.
Vertaald door Franz Fühmann
Miklós Radnóti (5 mei 1909 – 9 november 1944)
Standbeeld in Radnovce (Hongaars: Nemesradnót)
De Turkse schrijver, dichter, vertaler en journalist Roni Margulies werd geboren op 5 mei 1955 in Istanbul. Zie ook alle tags voor Roni Margulies op dit blog.
Rap in Amsterdam
In het gras in het Rembrandtpark
werd mijn blik gevangen door iets
kleurigs, wat oplichtte in de zon,
ik dacht aan een sinaasappelschil,
keek ernaar, nee, het was papier,
ik bukte me en raapte het op:
Falım!
Een stel jongens van een jaar of dertien
liepen vlak langs me
te rappen in het Turks.
Tsjik tsji-tsjik tsjak!
Een hond ontsnapte en ging er vandoor.
Met z’n allen joelden ze hem na.
De baas keek geërgerd.
Zijn die jongens in het buitenland? O nee?
Waar komen ze dan vandaan? Als we terug
zouden gaan, waar moeten we dan heen?
Als we nu elk een pakje kauwgom kochten,
“Zes kauwgom alstublieft, meneer Ahmet”,
het openmaakten en onze toekomst lazen,
wat zou er dan in staan?
Vertaald door Sytske Sötemann
Ancient River
The Maas is the oldest river in the world.
It has flowed now for about a million years.
I never knew, they can apparently tell
the age of rivers, like that of men.
It is born in France, baptised as the Meuse,
wanders into Belgium, meanders for a while,
then winds into Holland to meet the North Sea.
These thoughts came to me in the lift.
I got off on the eleventh floor,
and three lands, 900 kms, a million years
and uncountable tonnes of cascading water
walked with me into my room.
Vertaald door Roni Margulies
Roni Margulies (Istanbul, 5 mei 1955)
De Nederlandse dichteres Petra Else Jekel werd in Arnhem geboren op 5 mei 1980. Zie ook alle tags voor Petra Else Jekel op dit blog.
hoogzomer. langzaam daalt van binnen uit
gehoorgevende stilte neer over het huis en
al haar gronden. ik open de binnendeuren
allemaal. de kamers kraken zacht op het ritme
van het zuchten van het hoogzwangere totaal.
hoogzomer. regen. mee spoel ik naar het laagste
punt. daar aangekomen rust ik. nacht waarna
het licht wordt. de zomer huilt. de zomer
zucht. op haar adem verzacht ik. ik ben
zwanger van haar stilte. ik drink haar licht.
Het Groninger Museum
3
Het Groninger Kunstwerk
was nog niet voltooid
toen de bruggen beslagen
de drie tekens gezet
in het water.
Opklimmend en dalend
schieten ogen door gangen,
nemen liften, verzuipen
bij regenval
-en toen was het af.
Petra Else Jekel (Arnhem, 5 mei 1980)
De Amerikaanse schrijver Morton Rhue (pseudoniem van Todd Strasser) werd geboren op 5 mei 1950 in New York. Zie ook alle tags voor Morton Rhue op dit blog.
Uit: The Wave
“Ben looked round. He saw sad faces all round the room. ‘I know many of you are very sad,’ Ben told the students, ‘ButI want you to think about what you saw. Does anybody have anyquestions?’ Amy Smith put her hand up. ‘What was the place in the filmcalled?’ ‘It was called Auschwitz. The Nazis built Auschwitz to killpeople quickly.’ The room was very quiet. Amy put her hand up again. ‘Wereall the Germans Nazis?’ she asked. ‘No, most Germans were not Nazis.’ ‘Did the German people try to stop them?’ Amy asked. ‘No, most Germans didn’t try to stop the Nazis,’ Ben told her.‘Perhaps they were afraid of them.’ ‘But why were they afraid?’ ‘You must remember that life was very hard in Germany at mattime,’ said Ben. ‘There weren’t very many Nazis but they hadguns. And after 1945 most Germans said, “We didn’t know thatthey killed all those people. We didn’t know about Auschwitz.”’ Now Laurie Saunders put her hand up. ‘I can’t believe that,’she said. ‘I think they knew what happened.’ Ben was happy that his students were interested. They were notusually interested in history. ‘Only they know what they knew,’Adolf Hitler and the Nazis led Germany between 1933 and 1945”, Ben told Laurie. ‘And we don’t know why most German peopledid not try to stop the Nazis.’ It was time for lunch. The students left the room quickly. DavidCollins looked over at Laurie. ‘Come on, Laurie,’ he said. ‘Let’sgo to lunch. I’m hungry.’ ‘I’ll be down in a few minutes, David,’ said Laurie. David went off to lunch. There were only a few students left inthe room now. Laurie looked up at Mr Ross. ‘How many people did the Nazis kill?’ Laurie asked her teacher. ‘They killed more than six million Jews. And about fourmillion others.’ ‘But why did they kill them? Were all the Nazis bad people?’ Mr Ross put his books in his bag. For about a minute he wasquiet. Then he turned to Laurie. ‘I don’t know, Laurie,’ saidMr Ross. ‘I can’t answer that question.’
Morton Rhue / Todd Strasser (New York, 5 mei 1950)
De Amerikaanse dichter, schrijver en journalist Christopher Morley werd geboren op 5 mei1890 in Haverford, Pennsylvania. Zie ook alle tags voor Christopher Morley op dit blog.
The Old Swimmer
I OFTEN wander on the beach
Where once, so brown of limb,
The biting air, the roaring surf
Summoned me to swim.
I see my old abundant youth
Whee combers lean and spill,
And though I taste the foam no more
Other swimmers will.
Oh, good exultant strength to meet
The arching wall of green,
To break the crystal, swirl, emerge
Dripping, taut, and clean.
To climb the moving hilly blue,
To dive in ecstasy
And feel the salty chill embrace
Arm and rib and knee.
What brave and vanished laughter then
And tingling thighs to run,
What warm and comfortable sands
Dreaming in the sun.
The crumbling water spreads in snow,
The surf is hissing still,
And though I kiss the salt no more,
Other swimmers will.
Christopher Morley (5 mei 1890 – 28 maart 1957)
De Franse dichter, schilder en criticus George Albert Aurier werd geboren op 5 mei 1865 in Châteauroux. Zie ook alle tags voor George Albert Aurier op dit blog.
Uit: Le Symbolisme en peinture – Paul Gauguin
“Il est évident – et l’affirmer est presque une banalité -qu’il existe dans l’histoire de l’art deux grande tendances contradictoires qui, incontestablement, dépendent, l’une, de la cécité, l’autre de la clairvoyance de cet «œil intérieur de l’homme» dont parle Swedenborg, la tendance réaliste et la tendance idéiste (je ne dis point idéaliste, on verra pourquoI).
Sans doute, l’art réaliste, l’art dont l’unique but est la représentation des extériorités matérielles, des apparences sensibles, constitue une manifestation esthétique intéressante. Il nous révèle, en quelque sorte, par contre-coup, l’âme de l’ouvrier, puisqu’il nous montre les déformations qu’a subies l’objet en la traversant. D’ailleurs, nul ne conteste que le réalisme, s’il fut prétexte à bien des hideurs, impersonnelles et banales comme des photographies, a aussi parfois produit d’incontestables chefs-d’œuvre, qui resplendissent dans le musée de toutes les mémoires. Mais, pourtant, il n’en est pas moins indiscutable qu’à qui veut loyalement réfléchir l’art idéiste apparaît plus pur et plus élevé – plus pur et plus élevé de toute la pureté et de toute l’élévation qui sépare la matière de l’idée. On pourrait même affirmer que l’art suprême ne saurait être qu’idéiste, l’art, par définition, n’étant (nous en avons l’intuitioN) que la matérialisation représentative de ce qu’il y a de plus élevé et de plus vraiment divin dans le monde, de ce qu’il y a, en dernière analyse, de seul existant, l’Idée. Ceux donc qui ne savent ni voir l’Idée, ni y croire, ne sont-ils pas dignes de nos compassions, ainsi que l’étaient pour les hommes libres les pauvres stupides prisonniers de la caverne allégorique de Platon?”
George Albert Aurier (5 mei 1865 – 5 oktober 1892)
Paul Gauguin, Les 3 Tahitiens, 1892
De Poolse schrijver en journalist Henryk Sienkiewicz werd geboren in Wola Okrzejska op 5 mei 1846. Zie ook alle tags voor Henryk Sienkiewicz op dit blog.
Uit: Quo vadis? (Vertaald door Jeremiah Curtin)
“PETRONIUS woke only about midday, and as usual greatly wearied. The evening before he had been at one of Nero’s feasts, which was prolonged till late at night. For some time his health had been failing. He said himself that he woke up benumbed, as it were, and without power of collecting his thoughts. But the morning bath and careful kneading of the body by trained slaves hastened gradually the course of his slothful blood, roused him, quickened him, restored his strength, so that he issued from the elæothesium, that is, the last division of the bath, as if he had risen from the dead, with eyes gleaming from wit and gladness, rejuvenated, filled with life, exquisite, so unapproachable that Otho himself could not compare with him, and was really that which he had been called,—arbiter elegantiarum.
He visited the public baths rarely, only when some rhetor happened there who roused admiration and who was spoken of in the city, or when in the ephebias there were combats of exceptional interest. Moreover, he had in his own “insula” private baths which Celer, the famous contemporary of Severus, had extended for him, reconstructed and arranged with such uncommon taste that Nero himself acknowledged their excellence over those of the Emperor, though the imperial baths were more extensive and finished with incomparably greater luxury.
After that feast, at which he was bored by the jesting of Vatinius with Nero, Lucan, and Seneca, he took part in a diatribe as to whether woman has a soul. Rising late, he used, as was his custom, the baths. Two enormous balneatores laid him on a cypress table covered with snow-white Egyptian byssus, and with hands dipped in perfumed olive oil began to rub his shapely body; and he waited with closed eyes till the heat of the laconicum and the heat of their hands passed through him and expelled weariness.” “
Henryk Sienkiewicz (5 mei 1846 – 15 november 1916)
Paweł Deląg als Marcus Vinicius in de film “Quo vadis?” uit 2001
Zie voor nog meer schrijvers van de 5e mei ook mijn blog van 5 mei 2013 deel 2.