Lieve Joris, Jerzy Kosinski, Harriet Beecher Stowe, Hermann Kant, René Char, Thomas Graftdijk

De Vlaamse schrijfster Lieve Joris werd geboren op 14 juni 1953 in Neerpelt. Joris debuteerde in 1986 met de roman ‘De golf’. Veel van haar romans spelen zich af in Afrika en het Midden-Oosten, regio’s die een grote aantrekkingskracht op haar uitoefenen. Ze woonde een tijdje in de Arabische steden CaÃ¯ro en Damascus. In 1993 won zij de HenriÃ«tte Roland Holst-prijs voor ‘De melancholieke revolutie’ waarin zij een indringend beeld schetst van het revolutiejaar 1989 in Hongarije. In 1999 won zij de ‘Prix de l’astrolabe’, een Franse literaire prijs voor reisverhalen en de ‘Cultuurprijs van de Vlaamse gemeenschap’.

Uit: Het uur van de rebellen

“Zittend bij het vuur dronk hij de melk die zijn moeder had klaargezet. Dan pakte hij zijn schoolschrift en liep naar Kagogo: dwars door het bos naar beneden, het riviertje over en dan opnieuw de heuvel op – drie kwartier lopen als hij flink doorstapte.
De school was een armoedig bouwseltje dat eenzaam in het landschap stond, beschermd tegen het grazende vee door een omheining van bamboestokken waaraan de leerlingen hun jassen hingen. Door de open luikjes van de propvolle klaslokalen viel wat licht naar binnen en algauw galmden kinderstemmen als het gemekker van jonge geitjes door de lucht.

‘Jij bent altijd de beste van de klas,’ zei de meester tegen Zikiya, ‘maar jouw vader zien we hier nooit.’ Zikiya vertelde hem niet dat hij een weeskind was. Toen alle vaders op school werden geroepen, wist hij niet wat te doen. Hij liep achter de vader van een andere leerling aan en vroeg hem of die even de zijne wilde zijn. Het jaar daarop had hij een meester die tot zijn eigen familie behoorde en die hem sommeerde zijn moeder mee te brengen. Hij weigerde – zij had met school niets te maken. De man strafte hem door hem een week lang het voetbalveld te laten onderhouden. Dat had hij hem nog steeds niet vergeven.”

Lieve Joris (Neerpelt, 14 juni 1953)

De Amerikaans-Poolse schrijver Jerzy Nikodem Kosiński werd geboren in Łódź op 14 juni 1933. Kosiński verwierf bekendheid door zijn romans The Painted Bird (De geverfde vogel), en Being There (Aanwezig). ‘De geverfde vogel’ handelt over een joodse jongen die tijdens de Tweede Wereldoorlog rondzwierf over het Poolse platteland. Tijdens zijn leven suggereerde Kosiński dat The Painted Bird gebaseerd was op zijn eigen ervaringen tijdens de oorlog. Vandaag wordt echter algemeen aangenomen dat de geschiedenis als beschreven in deze roman fictief is.

Uit: THE ART OF THE SELF ESSAYS À PROPOS STEPS

“Do the Germans feel guilt? Have they ever chosen to admit to themselves the crimes they committed? The Nazi actions, unlike Meursault’s killing of the Arab in L’Etranger, were not totally gratuitous: they were planned and carried out, premeditated in the extreme. The case of the Nazis accepting the crime is not merely that of accepting the black humor of an indifferent universe. Bending to the will of a totally gratuitous circumstance is not the same as choosing guilt. If the Germans as a nation accept a communal guilt, they do not necessarily as individuals accept a personal one. Communal guilt still leaves the individual innocent.

Deliberately to choose as a victim an individual or a group with a definable past to eliminate spontaneity from murder, surpasses in its impersonality even ritual killing, since it is devoid of emotion. Rational murder is the ultimate anti-theatre. Theatre implies agon, a struggle between two forces; it is essentially two-sided because it depicts the struggle within an intimate relationship. Massacre, then, is also ultimate anti-theatre; the holocaust (one- sided horror) is contrary to the ultimate theatre, to truly emotional killing.”

Jerzy Kosiński (14 juni 1933 – 3 mei 1991)

De Amerikaanse schrijfster en abolitioniste Harriet Beecher Stowe werd geboren in Litchfield, Connecticut, op 14 juni 1811. Zie ook mijn blog van 14 juni 2006.

Uit: Our Country Neighbours

“A little knoll near the house was
chosen for a garden-spot; a dense, dark mass of trees above, of bushes in mid-air, and of all sorts of ferns and wild-flowers and creeping vines on the ground. All these had to be cleared out, and a dozen great trees cut down and dragged off to a neighbouring saw-mill, there to be transformed into boards to finish off our house. Then, fetching a great machine, such as might be used to pull a giant’s teeth, with ropes, pulleys, oxen, and men, and might and main, we pulled out the stumps, with their great prongs and their network of roots and fibres; and then, alas! we had to begin with all the pretty wild, lovely bushes, and the checkerberries and ferns and wild blackberries and huckleberry- bushes, and dig them up remorselessly, that we might plant our corn and squashes. And so we got a house and a garden right out of the heart of our piece of wild wood, about a mile from the city of H-.

Well, then, people said it was a lonely place, and far from neighbours,–by which they meant that it was a good way for them to come to see us. But we soon found that whoever goes into the woods to live finds neighbours of a new kind, and some to whom it is rather hard to become accustomed.”

Harriet Beecher Stowe (14 juni 1811 – 1 juli 1896)

De Duitse schrijver Hermann Kant werd op 14 juni 1926 in Hamburg geboren. Hij werd opgeleid tot electromonteur. Tijdens WO II was hij soldaat. Van 1945 tot 1949 was hij krijgsgevangene in Polen. Na zijn vrijlating ging hij naar de DDR en werd lid van de SED. Van 1952 tot 1956 studeerde hij germanistiek in Berlijn. Daarna werkte hij als wetenschappelijk assistent en redacteur. Sinds 1962 werkt hij als zelfstandig schrijver. Van 1978 tot 1989 was hij voorzitter van de schrijversbond van de DDR.

Uit: Okarina (2002)

“Rechts am Bildrand, den der Fensterrahmen abgab, rührte sich etwas, das mir bei erster Ausschau entgangen war. Eine Möwe schlug mit den Flügeln, die, anders als ihre Krallen, nicht ins Eis gefroren waren. Keine Ahnung, wie lange das arme Vieh schon in der Falle saß; keine Ahnung, wie lange noch. Fest stand nur, ich konnte ihm kaum helfen. Kaum oder nicht? Kaum ist nicht nicht. Kaum läßt einen Rest für Prüfung.
Also setzte ich die Mütze auf, zog mich warm an, stieg in feste Stiefel und stiefelte über den verkommenen Rasen an den Seerand, wo eine Möwe im Eis meiner harrte. An diesem Gedanken, vor allem an seiner Form merkte ich, daß ich die Schreiberhaltung noch nicht abgeschüttelt hatte. Was statt ihrer nottat, war Retterhaltung. Die Möwe harrte meiner nicht; sie wollte nur, wie sie ab und an zu erkennen gab, raus aus dem Eis. Das war zwar fest genug, sie festzuhalten; fest genug, mich zu tragen, war es nicht.
Die Hoffnung, der Vogel lasse sich mit einer langen Stange losstochern, kam gegen meine Einsicht nicht an, daß ich auf dem Grundstück keine Stange finden werde. Mit den Perlonleinen und Trockenspinnen war das Ende der Wäschestützen gekommen. Jetzt, wenn eine Kahnbauer-Stake zur Hand wäre, dachte ich und fühlte mich versucht, es der Möwe zuzurufen, als sie unfern dem Ufer, aber viel zu fern von ihm einen ihrer aussichtslosen Flugversuche machte.”

Hermann Kant (Hamburg, 14 juni 1926)

De Franse dichter René Char werd geboren op 14 juni 1907 in L’Isle-sur-la-Sorgue, Vaucluse. Zie ook mijn blog van 14 juni 2006.

J’habite une douleur

Le poème pulvérisé (1945-1947)

Ne laisse pas le soin de gouverner ton coeur à ces tendresses parentes de l’automne auquel elles empruntent sa placide allure et son affable agonie. L’oeil est précoce à se plisser. La souffrance connaît peu de mots. Préfère te coucher sans fardeau: tu rêveras du lendemain et ton lit te sera léger. Tu rêveras que ta maison n’a plus de vitres. Tu es impatient de t’unir au vent, au vent qui parcourt une année en une nuit. D’autres chanteront l’incorporation mélodieuse, les chairs qui ne personnifient plus que la sorcellerie du sablier. Tu condamneras la gratitude qui se répète. Plus tard, on t’identifiera à quelque géant désagrégé, seigneur de l’impossible.

Pourtant.

Tu n’as fait qu’augmenter le poids de ta nuit. Tu es retourné à la pêche aux murailles, à la canicule sans été. Tu es furieux contre ton amour au centre d’une entente qui s’affole. Songe à la maison parfaite que tu ne verras jamais monter. A quand la récolte de l’abîme? Mais tu as crevé les yeux du lion. Tu crois voir passer la beauté au-dessus des lavandes noires…

Qu’est-ce qui t’a hissé, une fois encore, un peu plus haut, sans te convaincre?

Il n’y a pas de siège pur.

René Char (14 juni 1907 – 19 februari 1988)

De Nederlandse dichter, schrijver en vertaler Thomas Graftdijk werd geboren in Amsterdam op 14 juni 1949. Graftdijk studeerde economie te Amsterdam. Hij begon gedichten te publiceren in het tijdschrift Tirade en debuteerde met de bundel Lachend op de achterste rij (1970). Hij was medeoprichter van het tijdschrift Soma en in 1974 van De Revisor, waarvan hij redacteur was. In 1977 verscheen de bundel Treurarbeid. In 1980 verscheen zijn eerste bundel verhalen, Positieve helden. In die verhalen spelen exhibitionisme en sadisme een rol. Graftdijk trad op als vertaler van het werk van Canetti, Hesse en Rilke. Postuum verschenen van hem nog vertalingen van het werk van Nietzsche, Freud, Thomas Mann en Kafka

Uit: Positieve helden

“De mensen hebben geen bezittingen meer. Al dat moderne snertspul is efemeer en staat het opbouwen van een inventaris niet toe. Ten slotte sterf je in een kamer propvol defecte ondingen, die de zinloosheid van je voorbije leven welsprekend illustreren: je hebt geen waarde weten toe te voegen, je hebt als alleen maar kapotgemaakt… Heidegger oordeelde: de zin van het bestaan ontsluiert zich aan de horizon der vernietigde gebruiksvoorwerpen. Eindelijk heb ik begrepen wat hij bedoelt.’
Lucas filosofeert met overgave, zwaaiend met zijn vork, zichzelf opzwepend en zich in labyrintische volzinnen klemredenerend, tot hij vertwijfeld uitroept: ‘O verdomme, lul maar raak, de angst om gek te worden is geen schepsel vreemd dat uitgegroeid tot mens in wie de weegschaal scheefhangt naar de foute kant… Tandpastàà! Laat ik liever vertellen hoe mijn jammerlijke scheefgroei begon! Nu ik mij moreel gepantserd weet door onze jonge vriend hier, vergaar ik de nodige moed en durf het eindelijk aan, ook Cor de waarheid over mijn jeugd te onthullen: de alles overschaduwende vloek die mij gemaakt heeft tot het monster dat ik ben.”

Thomas Graftdijk (14 juni 1949 – 10 februari 1992)
Omslag van de Nederlandse vertaling van Thomas Manns Buddenbrooks
Door Graftdijk (Geen portret beschikbaar)

Georg Trakl werd op 3 februari 1887 in het conducteurshuis aan de Waagplatz 2 in Salzburg geboren. Zijn vader, Tobias Trakl, was een handelaar in ijzerwaren en zijn moeder, die ook psychische problemen had, was Maria Catharina Trakl, (meisjesnaam Halik). Voorts had hij nog drie broers en drie zussen. Margarethe (doorgaans Grethe genoemd) stond hem het naast, zelfs zodanig dat sommigen een incestueuze verhouding vermoeden. Zijn jeugd bracht hij door in Salzburg. Vervolgens bezocht hij van 1897 tot 1905 het humanistische gymnasium. Om toch een academische opleiding te kunnen volgen, werkte hij tot 1908 in de praktijk bij een apotheker. Sommigen vermoedden dat hij dit vooral deed om zichzelf opiaten te kunnen verschaffen. Bij het uitbreken van WO I werd Trakl als medicus naar het front in Galicië (heden ten dage in Oekraïne en Polen) gestuurd. Zijn gemoedsschommelingen leidden tot geregelde uitbraken van depressie, die verergerd werden door de afschuw die hij voelde voor de verzorging van de ernstig verwonde soldaten. De spanning en druk dreven hem ertoe een suïcidepoging te ondernemen, welke zijn kameraden nochtans verhinderden. Hij werd in een militair ziekenhuis opgenomen in Kraków, alwaar hij onder strikt toezicht geplaatst werd.Trakl verzonk daar in nog zwaardere depressies en schreef Ficker om advies. Ficker overtuigde hem ervan dat hij contact moest opnemen met Wittgenstein, die inderdaad op weg ging na Trakls bericht te hebben ontvangen. Op 4 november 1914, drie dagen voordat Wittgenstein aan zou komen, overleed hij echter aan een overdosis cocaïne

Paul Celan werd onder de naam Paul Antschel op 23 november 1920 geboren in Czernowitz, toentertijd de hoofdstad van de Roemeense Boekovina, nu behorend bij de Oekraïne. Paul Celans ouders waren Duitssprekende joden die hun zoon joods opvoedden en hem naar Duitse christelijke scholen stuurden. In 1942 werden Celans ouders door de Duitse bezetter naar een werkkamp gedeporteerd en daar vermoord. Hijzelf wist aanvankelijk onder te duiken, maar moest vanaf juli 1942 in een werkkamp dwangarbeid verrichten. Celan overleefde de oorlog. Via Boekarest en Wenen vestigde Celan zich in 1948 in Parijs. Daar was hij werkzaam als dichter, vertaler en doceerde hij aan de prestigieuze Ecole Normale Supérieure. Vermoedelijk op 20 april 1970 beëindigde hij zijn leven zelf door in de Seine te springen.

Simon Vestdijk (Harlingen, 17 oktober 1898 – Utrecht, 23 maart 1971) was een Nederlands romancier, dichter, essayist en vertaler. Zijn jeugd te Harlingen en Leeuwarden beschreef hij later in de Anton Wachter-cyclus. Van jongs af aan logeerde hij regelmatig bij zijn grootouders in Amsterdam, waar hij zich in 1917 aan de Universiteit van Amsterdam inschrijft als student in de medicijnen. Tijdens zijn studie die van 1917 tot 1927 duurde, leerde hij Jan Slauerhoff kennen.Tot 1932 is hij als arts in praktijken door heel Nederland werkzaam. In 1932 volgt zijn officiële schrijversdebuut met de uitgave van de bundel Verzen in De Vrije Bladen. Doorslaggevend voor Vestdijks uiteindelijke keuze voor de literatuur is zijn ontmoeting in 1932 met Eddy Du Perron en Menno ter Braak. Deze ontmoeting had tot resultaat dat hij redactielid werd van het tijdschrift Forum Kort daarop, in 1933, wordt zijn eerste novelle, De oubliette, uitgegeven. In hetzelfde jaar schrijft hij Kind tussen vier vrouwen, dat, eerst geweigerd door de uitgever, later de basis zal vormen voor de eerste drie delen van de Anton Wachter-romans. In 1951 ontvangt Vestdijk de P.C. Hooftprijs voor zijn in 1947 verschenen roman De vuuraanbidders. In 1957 wordt hij voor het eerst door het PEN-centrum voor Nederland voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Literatuur, die hij echter nooit zal krijgen. Op 20 maart 1971 wordt hem de Prijs der Nederlandse Letteren toegekend, maar voor hij deze kan ontvangen overlijdt hij op 23 maart te Utrecht op 72-jarige leeftijd. Vestdijk was auteur van ca. 200 boeken. Vanwege deze enorme productie noemde de dichter Adriaan Roland Holst hem ‘de man die sneller schrijft dan God kan lezen’. Andere belangrijke boeken van Simon Vestdijk zijn: “Kind van stad en land” (1936), “Meneer Visser’s hellevaart” (1936), “Ierse nachten” (1946), “De toekomst de religie” (1947), “Pastorale 1943” (1948), “De koperen tuin” (1950), “Ivoren wachters” (1951), “Essays in duodecimo” (1952) en “Het genadeschot” (1964).

Thomas Mann, de jongere broer van Heinrich Mann, werd geboren op 6 juni 1875 in Lübeck. Hij was de tweede zoon van de graankoopman Thomas Johann Heinrich Mann welke later één van de senatoren van Lübreck werd. Zijn moeder Julia (geboren da Silva-Bruhns) was Duits-Braziliaans van Portugees Kreoolse afkomst. In 1894 debuteerde Thomas Mann met de novelle “Gefallen”. Toen Thomas Mann met 21 jaar eindelijk volwassen was en hem dus geld van zijn vaders erfenis toestond – hij kreeg ongeveer 160 tot 180 goldmark per jaar – besloot hij dat hij genoeg had van al die scholen en instituties en werd onafhankelijk schrijver. Kenmerkend voor zijn stijl zijn de ironie, de fenomenale taalbeheersing en de minutieuze detailschildering. Manns reputatie in Duitsland was sterk wisselend. Met zijn eerste roman, Buddenbrooks (1901), had hij een enorm succes, maar door zijn sceptische houding tegenover Duitsland na de Eerste Wereldoorlog veranderde dit volledig. Stelde hij zich tot aan de jaren twintig apolitiek op (Betrachtungen eines Unpolitischen, 1918), meer en meer raakte hij bij het Politiek gebeuren betrokken. Zijn afkeer van het nationaal socialisme groeide, zijn waarschuwingen werden veelvuldiger en heftiger. In 1944 accepteerde hij het Amerikaanse staatsburgerschap. Tussen 1943 en 1947 schreef Mann Doktor Faustus (zie Faust), de roman van de ‘Duitse ziel’ in de gecamoufleerd geschilderde omstandigheden van de 20ste eeuw. In 1947 bezocht hij voor het eerst sinds de Oorlog Europa, twee jaar later pas Duitsland. In 1952 vertrok hij naar Zwitserland. Op 12 augustus 1955 stierf hij in Zürich. Twintig jaar na zijn dood, in aug. 1975, is zijn literaire nalatenschap geopend: dagboekaantekeningen van 15 maart 1933 tot 29 juli 1955, alsmede notities uit de jaren 1918 tot en met 1921.Belangrijke werken zijn: Der Zauberberg, Der Tod in Venedig, Dokter Faustus , Joseph und seine Brüder en Die Bekenntnisse des Hochstaplers Felix Krull

De Nederlandse dichter Jakobus Cornelis Bloem werd geboren op 10 mei 1887 in Oudshoorn. Bloem stamde uit een stijlvolle, patricische familie. Op 12 mei 1921 verscheen eindelijk Het verlangen, vooral dank zij de krachtdadige hulp van zijn vriend Jan van Krimpen, die ook de typografie verzorgde In 1925 ontmoette Bloem de 19-jarige Clara Eggink. Het volgende jaar trouwden zij. Vrijwel tegelijk met de geboorte van hun zoon Wim op 8 september 1927 werd Bloem ontslagen bij de NRC. In mei 1928 werd Bloem benoemd tot griffier aan het kantongerecht De Lemmer, uit welk ‘Friesch Cayenne’ hij in 1931 werd overgeplaatst naar Breukelen. Afgezien van kleine opflakkeringen in 1924/25 en 1929 (samen vijf verzen), duurde het tot 1930 voor hij weer ‘aan de schrijverij’ raakte. Dit resulteerde in het jaar daarop in de bundel Media vita. Tussen 1934 en 1937, maar vooral in dat laatste jaar, schreef Bloem de verzen die uitkwamen als De nederlaag. Zijn Verzamelde gedichten verschenen in 1947, al spoedig enige malen herdrukt, en daarmee kwam eindelijk ook de officiële erkenning van zijn dichterschap: Constantijn Huygens-prijs (1949), P.C. Hooftprijs (1952), en ten slotte de grote Prijs der Nederlandse Letteren (1965). Na een langdurige ziekte die hem volstrekt hulpbehoevend maakte, overleed Bloem op 10 augustus 1966. Hij werd begraven in Paasloo (Overijssel).

Rilke werd op 4 december 1875 geboren in Praag. Hij had al naam gemaakt als dichter met zijn bundels Das Stundenbuch en Das Buch der Bilder, toen hij de literaire wereld versteld deed staan en wereldfaam verwierf met de publicatie van zijn twee delen Neue Gedichte in 1907 en 1908. Hij verzamelde daarin het beste werk uit een van zijn vruchtbaarste periodes, die hij grotendeels doorbracht in Parijs. Rilke was daar diep onder de indruk gekomen van Rodin, bij wie hij een tijdlang in dienst was als particulier secretaris. Rodin, zei hij later, had hem leren kijken. Dit kijken kwam neer op intense concentratie, om het mysterie te kunnen zien ‘achter de schijnbare werkelijkheid’. Latere en rijpere werken als Duineser Elegien (1912-1923) en het ronduit schitterende Die Sonette an Orfeus (1924) illustreren Rilkes metafysische visie op het onzegbare, dat haar verwoording vindt in een hermetische muzikale taal. Op 29 december 1926 overlijdt Rilke in het sanatorium in Val-Mont aan de gevolgen van leukemie. Enkele dagen later wordt hij, overeenkomstig zijn wens, begraven op het kerkhof van Raron.

K.P. Kavafis werd als kind van Griekse ouders, afkomstig uit Konstantinopel, geboren in 1863 in Alexandrië (tot vandaag een Griekse enclave) waar hij ook het grootste deel van zijn leven woonde en werkte. Twee jaar na de dood van zijn vader verhuist het gezin in 1872 naar Engeland om na een verblijf van vijf jaar naar Alexandrië terug te keren. Vanwege ongeregeldheden in Egypte vlucht het gezin in 1882 naar Konstantinopel, om na drie jaar opnieuw naar Alexandrië terug te gaan. In de jaren die volgen maakt Kavafis reizen naar Parijs, Londen en in 1901 zijn eerste reis naar Griekenland, in latere jaren gevolgd door nog enkele bezoeken. Op de dag van zijn zeventigste verjaardag, in 1933 sterft Kavafis in Alexandrië. De roem kwam voor Kavafis pas na zijn dood, dus postuum. Deels is dat toe te schrijven aan zijn eigen handelswijze. Hij was uiterst terughoudend met de publicatie van zijn gedichten, liet af en toe een enkel gedicht afdrukken in een literair tijdschrift, gaf in eigen beheer enkele bundels met een stuk of twintig gedichten uit en het merendeel van zijn poëzie schonk hij op losse bladen aan zijn beste vrienden.