In de Sueddeutsche Zeitung gisteren een interview met Rolf Hochhuth. Hochhuth is een Duitse schrijver die in 1963 een toneelstuk onder de titel Der Stellvertreter (in het Nederlands De Plaatsbekleder) schreef. Hij is gisteren 75 jaar geworden.
Het toneelstuk gaat over het (vermeend) controversiële gedrag van de Rooms Katholieke kerkleiding met name (Paus Pius XII ofwel de voormalige Italiaanse kardinaal Pacelli) in de periode 1939-1945. Het mocht niet opgevoerd worden in diverse Europese hoofdsteden uit angst voor rellen e.d
De première in Berlijn in het Theater am Kurfürstendamm onder de regisseur Erwin Piscator op 20 april 1963 leidde tot het grootste en omvangrijkste debat over toneel in Duitsland tot dan toe.
Els Wiertz-Boudewijn vatte het als volgt samen:
“Hochhuth liet in de drie eerste bedrijven de toeschouwers kennismaken met de nuntius, gezant van de paus, met Riccardo, die getuige was van de jodenvervolgingen in Berlijn en met de historische figuur Gerstein een antinazi, die in S.S.-vermomming vele mensen heeft kunnen redden. Daar is later ook de Jood, met wie Riccardo van soutane, naam en ster ruilt opdat de eerste gered zal worden. Verder treden er Nazi-figuren op als Eichmann en de dokter, de historische arts, in wie Mengele te herkennen is. Het Joodse gezin op deportatie vormt met hen een schril contrast. In het vierde bedrijf treedt eindelijk de Paus in vol ornaat op. Hij schrijft niet, zoals iedereen verwacht, een brief aan Hitler, die hij respecteert als een bolwerk tegen het bolsjewisme, maar leest een nietszeggend epistel voor. Dan doet Riccardo wat wij allen hadden moeten doen: hij speldt zich de gele ster op en gaat met de Joden mee, de Paus in verbitterde miskenning achterlatend. Ellendig en berooid komen zij in Auschwitz aan. Na de dood van beide Riccardo’s en het bericht dat de Paus geen schuld treft, valt het doek.”
Rolf Hochhuth (Eschwege, 1 april 1931)
In 2002 werd het stuk door Constantin Costa-Gravas onder de titel Amen verfilmd.