Tag: Henryk Sienkiewicz

Miklós Radnóti, Morton Rhue, Petra Else Jekel, Christopher Morley, George Albert Aurier, Henryk Sienkiewicz, Richard Watson Dixon, Catullus, Wouter Steyaert, Christian Friedrich Scherenberg

De Hongaarse dichter en schrijver Miklós Radnóti werd geboren op 5 mei 1909 in Boedapest. Zie ook mijn blog van 5 mei 2008.

 

War Diary

 

1. Monday Evening

 

You see, now fear often fingers your heart,

and at times the world seems only distant news;

the old trees guard your childhood for you

as an ever more ancient memory.

 

Between suspicious mornings and foreboding nights

you have lived half your life among wars,

and now once more, order is glinting toward you

on the raised points of bayonets.

 

In dreams sometimes the landscape still rises before you,

the home of your poetry, where the scent of freedom

wafts over the meadows, and in the morning when you wake,

you carry the scent with you.

 

Rarely, when you are working, you half-sit, frightened

at your desk. And it’s as if you were living in soft mud;

your hand, adorned with a pen, moves heavily

and ever more gravely.

 

The world is turning into another war—a hungry cloud

gobbles the sky’s mild blue, and as it darkens,

your young wife puts her arms around you,

and weeps.

 

 

2. Tuesday Evening

 

Now I sleep peacefully

and slowly go about my work—

gas, airplanes, bombs are poised against me,

I can neither be afraid, nor cry;

so I live hard, like the road builders

among the cold mountains,

 

who, if their flimsy house

crumbles over them with age,

put up a new one, and meanwhile

sleep deeply on fragrant wood shavings,

and in the morning, splash their faces

in the cold and shining streams.

 

                         *

 

I live high up, and peer around:

it is getting darker.

As when from a ship’s prow

at the flash of lightning

the watchman cries out, thinking he sees land,

so I believe in the land also—and still I cry out life!

with a whitened voice.

 

And the sound of my voice brightens

and is carried far away

with a cool star and a cool evening wind

 

 

Vertaald door Lucy Helen Boling

 

Miklós_Radnóti

Miklós Radnóti (5 mei 1909 – 9 november 1944)

 

 

 

De Amerikaanse schrijver Morton Rhue (pseudoniem van Todd Strasser) werd geboren op 5 mei 1950 in New York. Zie ook mijn blog van 5 mei 2008.

 

Uit: Give a Boy a Gun

 

“Around 10 P.M. on Friday, February 27, Gary Searle died in the gymnasium at Middletown High School. After the bullet smashed through the left side of his skull and tore into his brain, he probably lived for ten to fifteen seconds.

The brain is a fragile organ suspended in a liquid environment. Not only does a bullet destroy whatever brain tissue is in its path, but the shock waves from the impact severely jar the entire organ, ripping apart millions of delicate structures and connections. In the seconds that follow, the brain swells with blood and other fluids. The parts of the brain that control breathing and heartbeat stop. One doctor described it to me as ‘an earthquake in the head.’

At the moment of Gary’s death I was in the library at the state university, where I was a sophomore studying journalism. As soon as I heard the news, I went home to Middletown, determined not to leave until I understood what had happened there.

Returning to Middletown was like stepping into a thick fog of bewilderment, fury, agony, and despair. For weeks I staggered through it, searching out other lost, wandering souls. Some were willing to talk to me. Others spoke because they felt a need to defend themselves even though no one had pointed an accusing finger at them. Some even sought me out because they wanted to talk. As if speaking about it was a way of trying to figure it out, of beginning the long, painful process of grieving and moving ahead.”

 

Rhue_Strasser

Morton Rhue (New York, 5 mei 1950)

 

 

 

De Nederlandse dichteres Petra Else Jekel werd in Arnhem geboren op 5 mei 1980. Zie ook mijn blog van 5 mei 2007 en ook mijn blog van 5 mei 2008.

 

Nooit meer bewegen

remmend braak ik snelheidsduivelsangsten uit

zweet benzine in een spoor achteruit tot file inkookt

 

tolereer ik leven om mij heen, in mij, giet beweging

in mij, ontsteek mijn dorst, wrijf warmte in mijn huid en

 

ik zal voortbewegen van ik naar mens naar mij, opbranden

wat kost mij dit meereizen op de sissende grillstaven van tijd

kan de wereld mij echt niet missen, komt zij tot stilstand

 

net als de ogen die mijn rijden waarnemen, mijn rijdend

spelen met jou, mijn draaikolk om jouw standpunt, dans

uit slurpende brandstofdorst, tankwagengeladen slangen

dans uit alle macht aardlagen te persen tot beestensap

 

hoeveel lagen telt mijn huid na schuren nog, over

hardstenen wegen, organisch uitgesleten spoor van

dit uit volle vaart afremmen, stap voor stap voor dood

 

ekel

Petra Else Jekel (Arnhem, 5 mei 1980)

 

 

 

De Amerikaanse dichter, schrijver en journalist Christopher Morley werd geboren op 5 mei1890 in Haverford, Pennsylvania. Zie ook mijn blog van 5 mei 2007 en ook mijn blog van 5 mei 2008.

 

Our House

IT should be yours, if I could build

The quaint old dwelling I desire,

With books and pictures bravely filled

And chairs beside an open fire,

White-panelled rooms with candles lit–

I lie awake to think of it!

 

A dial for the sunny hours,

A garden of old-fashioned flowers–

Say marigolds and lavender

And mignonette and fever-few,

And Judas-tree and maidenhair

And candytuft and thyme and rue–

All these for you to wander in.

 

A Chinese carp (called Mandarin)

Waving a sluggish silver fin

Deep in the moat: so tame he comes

To lip your fingers offering crumbs.

Tall chimneys, like long listening ears,

White shutters, ivy green and thick,

And walls of ruddy Tudor brick

Grown mellow with the passing years.

 

And windows with small leaded panes,

Broad window-seats for when it rains;

A big blue bowl of pot pourri

And–yes, a Spanish chestnut tree

To coin the autumn’s minted gold.

A summer house for drinking tea–

All these (just think!) for you and me.

 

A staircase of the old black wood

Cut in the days of Robin Hood,

And banisters worn smooth as glass

Down which your hand will lightly pass;

A piano with pale yellow keys

For wistful twilight melodies,

And dusty bottles in a bin–

All these for you to revel in!

 

But when? Ah well, until that time

We’ll habit in this house of rhyme.

 

 

Dedication for a Fireplace

THIS hearth was built for thy delight,

For thee the logs were sawn,

For thee the largest chair, at night,

Is to the chimney drawn.

 

For thee, dear lass, the match was lit

To yield the ruddy blaze–

May Jack Frost give us joy of it

For many, many days.

 

Morley

Christopher Morley (5 mei 1890 – 28 maart 1957)

 

 

 

De Franse dichter, schilder en criticus George Albert Aurier werd geboren op 5 mei 1865 in Châteauroux (Indre). Zie ook mijn blog van 5 mei 2008.

 

Uit: Biribi

 

“Bravo ! Encore un coup d’épée dans le ventre de cette vieille sacro-sainte idole : l’Armée !… – Mais, l’Armée, Monsieur, c’est la patrie ! Et puis, vous ne le nierez pas, l’Armée est nécessaire ! – Le choléra aussi est nécessaire. Est-il pour cela défendu de le blaguer ou vilipender ? Ne vaudrait-il point mieux froidement discuter telles assertions, étudier les documents présentés ? Quant à moi, ô candide bourgeois, que vous anathématisassiez ou que vous n’anathématisassiez point les sacrilèges mangeurs de guerriers, et M. Darien en particulier ! Je constate seulement ceci : que l’armée me semble un peu trop redouter critique et discussion, pour avoir la conscience aussi nette qu’elle le clame. Quoi qu’il en soit, si les épouvantables faits racontés par M. Darien, dans Biribi, sont exacts – et j’ai cru reconnaître dans son livre l’indubitable accent de la vérité, – il est dès maintenant démontré qu’il existe, en plein XIXe siècle, des tortionnaires plus cruels, plus raffinés, plus atrocement lâches que les moines de l’Inquisition, et que ces répugnants torquemadas, à la fois juge s, gardes-chiourmes et bourreaux, sont des officiers, de ces courageux et nobles officiers français dont les culottes vermillon sont si chères à M. Prudhomme ! Oui, M. Prudhomme, lisez ce roman, et si, à cette tragique évocation des martyres compliqués et barbares, des féroces assassinements à coups d’épingles qu’on fait subir, là-bas, dans cette fournaise du Sud Algérien, aux pauvres Camisards, vous ne sentez pas vos moelles bouleversées d’un frisson, et si vous ne crachez point quelques injures indignées vers l’Armée et vers ceux qui vivent de l’Armée, c’est que vous êtes, ainsi que je l’ai toujours pensé, incurable. »

 

Aurier
George Albert Aurier (5 mei 1865 – 5 oktober 1892)

Portret door Félix Valloton

 

 

De Poolse schrijver en journalist Henryk Adam Aleksander Pius Oszyk-Sienkiewicz werd geboren in Wola Okrzejska op 5 mei 1846. Zie ook mijn blog van 5 mei 2007 en ook mijn blog van 5 mei 2008.

 

Uit: Quo Vadis? (Vertaald door Paul Seliger)

 

“Petronius erwachte erst gegen Mittag und zwar wie gewöhnlich noch sehr ermüdet. Am Tage zuvor war er bei Nero zu einem Gastmahle eingeladen gewesen, das sich bis spät in die Nacht hineingezogen hatte. Seit einiger Zeit fing seine Gesundheit an zu leiden. Er selbst klagte darüber, daß er am Morgen stets wie an allen Gliedern zerschlagen aufwache und nicht imstande sei, seine Gedanken zu sammeln. Aber das Morgenbad und die damit verbundene sorgfältige Massage durch seine darin geschulten Sklaven brachten dann allmählich sein träges Blut wieder in Bewegung, erfrischten, belebten ihn und erfüllten ihn mit neuer Kraft, so daß er aus dem Salbzimmer, der letzten Abteilung des Bades, wie neuerstanden heraustrat, mit Augen, die von Geist und Heiterkeit strahlten, verjüngt, voller Leben, in rosiger Laune und in so vornehmer, tadelloser Haltung, daß sich selbst Otho nicht mit ihm vergleichen konnte: kurz, wirklich als »arbiter elegantiarum,« als oberster Richter in Sachen des feinen Geschmacks, wie man ihn nannte.

In den öffentlichen Bädern verkehrte er selten und nur dann, wenn ein berühmter Rhetor, von dem man in der ganzen Stadt sprach, auftrat oder wenn aus Anlaß einer Ephebenfeier besonders aufregende Ringkämpfe zu erwarten waren. Er besaß in seiner Villa, »Insula,« eigene Bäder, welche ihm Celer, der berühmte Fachgenosse des Severus, erweitert, umgebaut und mit so erlesenem Geschmacke eingerichtet hatte, daß selbst Nero ihnen den Vorzug vor den kaiserlichen Bädern einräumte, obgleich diese letzteren ausgedehnter und mit ungleich größerem Prunk ausgestattet waren.”

 

Henryk_Sienkiewicz

Henryk Sienkiewicz (5 mei 1846 – 15 november 1916)
Portret door Olga Boznańska

 

 

 

De Engelse dichter Richard Watson Dixonwerd geboren in Islington op 5 mei 1833 – Warkworth.  Dixon werd opgeleid aan de King Edward’s School in Birmingham en Pembroke College in Oxford. Hij raakte betrokken bij de fameuze ‘Birmingham Group’, waarvan ook William Morris, Edward Burne-Jones, Gerard Manley Hopkins en Robert Bridges deel uitmaakten. Als geestelijke was Dixon vele jaren kanunnik van Carlisle. Hij was de auteur van The History of the Church of England from the Abolition of Roman Jursidiction. dat verscheen in zes delen tussen 1878 en 1902. Hij publiceerde diverse dichtbundels. Zijn beste werk is verzameld in Poems: A Selection, with a Memoir (1909), geredigeerd door Robert Bridges.

 

Love’s Consolation

 

All who have loved, be sure of this from me,

That to have touched one little ripple free

Of golden hair, or held a little hand

Very long since, is better than to stand

Rolled up in vestures stiff with golden thread,

Upon a throne o’er many a bowing head

Of adulators; yea, and to have seen

Thy lady walking in a garden green,

‘Mid apple blossoms and green twisted boughs,

Along the golden gravel path, to house

Herself, where thou art watching far below,

Deep in thy bower impervious, even though

Thou never give her kisses after that,

Is sweeter than to never break the flat

Of thy soul’s rising, like a river tide

That never foams; yea, if thy lady chide

Cruelly thy service, and indeed becomes

A wretch, whose false eyes haunt thee in all rooms,

‘Tis better so, than never to have been

An hour in love; than never to have seen

Thine own heart’s worthiness to shrink and shake,

Like silver quick, all for thy lady’s sake,

Weighty with truth, with gentleness as bright.

 

RichardWatsonDixon
Richard Watson Dixon (5 mei 1833 – 23 januari 1900)

 

 

 

Onafhankelijk van geboortedata:

 

De Romeinse dichter Gaius Valerius Catullus werd geboren in 87 v. Chr, in Sirmione bij Verona. Catullus was de eerste grote Latijnse lyricus. Als een van de invloedrijkste dichters van de 1e eeuw voor Christus uit de Ciceroniaanse periode schreef hij ongeveer 116 gedichten (totaal circa 2300 verzen). Over het leven van Catullus is weinig met zekerheid bekend. In Sirmione, dat hij in zijn gedichten bezong, kan men nu nog de Villa di Catullo bezoeken. Catullus behoorde tot een gegoede familie, zodat hij naar Rome kon trekken om er zijn studies te voltooien. Daar sloot hij zich aan bij de nieuwe ‘experimentele’ richting van de poetae novi of neoteroi: een groep opkomende dichters die geïnspireerd waren door de Alexandrijnse dichters en niets moesten weten van de oubollige, al te ernstige Oud-Latijnse poëzie. Catullus noemde zichzelf dan ook een poeta novus (nieuwe dichter). Hij was alleszins de meest getalenteerde uit deze literaire kring. In Rome genoot Catullus als rijke bon-vivant met volle teugen van het leven. Zo werd hij hopeloos verliefd op Clodia, de frivole echtgenote van Quintus Metellus Celer (stadhouder van Gallia Cisalpina), en een zuster van de beruchte demagoog en tribunus plebis Clodius. Deze weinig eerbare dame zou weldra het leven van de jonge dichter domineren en zelfs verwoesten. Zij was vermoedelijk Catullus’ voornaamste inspiratiebron voor zijn liefdesgedichten, waarin hij haar met een schuilnaam Lesbia noemt als hulde aan de dichteres Sappho van het Griekse eiland Lesbos. In de gedichten beschreef hij alle fasen van hun wispelturige relatie: de eerste verliefdheid, de liefde en de nasleep. Catullus’ bekendste gedichten, Odi et Amo en Ille mi par esse deo videtur, horen bij deze groep gedichten. De relatie kende ups en downs, en eindigde in het jaar 58 voor Christus. Catullus overleed op jonge leeftijd, tussen 54 en 47 v.Chr. Het is niet duidelijk wat de doodsoorzaak was.

 

Carmen 7

 

Vraag je, Lesbia, hoeveel kussen van jou voor mij,

zouden er genoeg en meer dan genoeg zijn?

Zo veel als ’t grote aantal van Libyssische zandkorrels

dat ligt in ’t lasarpicium voortbrengend Cyrene

tussen ’t in hitte gelegen orakel van Juppiter en

’t heilige graf van de oude Battus;

of als de vele sterren die, terwijl de nacht zwijgt,

de buitenechtelijke liefde van de mensen aanschouwen:

dat jij zoveel kussen kust,

is voldoende en meer dan voldoende voor gekke Catullus

opdat de nieuwsgierigen niet tellen

kunnen en opdat slechte tongen niet kunnen betoveren.

 

 

Vertaald door Rudy Negenborn

 

catullus
Catullus (87 v. C hr – 54 v. Chr.)

 

 

De Vlaamse dichter Wouter Steyaert werd geboren in Gent in het jaar 1982. Hij studeert farmacie en biotechnologie. Hij publiceert poëzie in verschillende literaire tijdschriften (bijv. Gierik & Nieuw Vlaams Tijdschrift, Krakatau en Ballustrada). Zijn gedichten werden meermaals bekroond, onder andere in de Basiel de Craeneprijs en de Literaire Prijs van de stad Harelbeke. In 2007 won hij de HC-trofee schrijfwedstrijd. Wouter Steyaert heeft een eigen blog bij Skynet. (Zie link)

 

Engel

Staar naar de uitgebloeide windroos
op het hoofd van de bloedende hoos.
Klapper kruimels in mijn kruin en kruis
mijn armen, mijn vingers, mijn ogen,
verwissel de wind met het maanzaad.

Bespeel mijn natte vinger nog een keer
met je vloeibaar gemoed, je dartele
tanden en een gelaatsuitdrukking of
twee. Blaas met ingetogen teugen de
tellen uit mijn voltooid verstand, mijn
harmonische mond uit de orgelkamer.

Verveel je als een naakte, blauwe engel
op een steen, kleiner dan een kooi, gooi
geblinddoekt een paar tamme gedachten
in je fantasie en week me van je af
snaar na snaar, als een perfectionist.

Steyaert
Wouter Steyaert (Gent, 1982)

 

Zie voor onderstaande schrijver ook mijn blog van 5 mei 2008.

De Duitse dichter Christian Friedrich Scherenberg werd geboren op 5 mei 1798 in Stettin

 

 

 

Miklós Radnóti, Morton Rhue, George Albert Aurier, Petra Else Jekel, Christopher Morley, Henryk Sienkiewicz, Christian Friedrich Scherenberg

De Hongaarse dichter en schrijver Miklós Radnóti werd geboren op 5 mei 1909 in Boedapest. In zijn laatste jaren, waarin hij op een gewelddadige manier uitgestoten werd uit de Hongaarse maatschappij (omdat hij een jood was), identificeerde hij zichzelf ironisch genoeg in zijn gedichten meer en meer als Hongaar. Begin veertiger jaren moest hij omdat hij jood was in de arbeidsdienst. Hij werd met een ongewapend ondersteuningsbataljon naar het Oekraïnse front gestuurd. In mei 1944 trokken de verslagen Hongaren zich terug en werd Radnóti’s werkbataljon tewerkgesteld in de kopermijn van Bor, in Servië. In augustus 1944 zorgde de opmars van Tito ervoor dat Radnóti’s groep van 3200 Hongaarse joden per geforceerde mars naar Centraal Hongarije werd gedreven, waar slechts weinigen levend aankwamen. Ook Radnóti overleefde deze mars niet. Gedurende deze laatste maanden van zijn leven bleef hij gedichten schrijven in een klein notitieboekje dat hij bij zich droeg. Volgens getuigen werd hij begin november 1944 door een dronken militieman ernstig mishandeld met een ‘abroncs’ (de metalen strip waarmee een houten wiel wordt beschermd), wegens “gekrabbel”. Te zwak om verder te lopen werd hij neergeschoten en verdween zijn lichaam in een massagraf in het dorpje Abda in Noord-west Hongarije. Na 18 maanden werd zijn lichaam opgegraven. In de zak van zijn jas vond zijn vrouw het notitieboekje met daarin zijn laatste gedichten. In zijn gedichten vermengen avantgarde en expressionistische uitdrukkingsvormen zich met een neo-klassieke stijl, waarvan zijn Eclogen een goed voorbeeld geven. Zijn romantische liefdespoëzie is ook het vermelden waard. Hij vertaalde ook gedichten van diverse klassieke en moderne dichters.

And so will I wonder…?

I lived, but then in living I was feeble in life and
always knew that they would bury me here in the end,
that year piles upon year, clod on clod, stone on stone,
that the body swells and in the cool, maggot-
infested darkness, the naked bone will shiver.
That above, scuttling time is rummaging through my poems
and that I will sink deeper into the ground.
All this I knew. But tell me, the work–did that live on?

 

 

Vertaald door Gina Gönczi

 

 

 

Peace, Dread

I went out, closed the street door, and the clock struck ten,
on shining wheels the baker rustled by and hummed,
a plane droned in the sky, the sun shone, it struck ten,
I thought of my dead aunt and in a flash it seemed
all the unliving I had loved were flying overhead,
with hosts of silent dead the sky was darkened then
and suddenly across the wall a shadow fell.
Silence. The morning world stood still. The clock struck ten,
over the street peace floated: cold dread was its spell.

 

 

Vertaald door Zsuzsanna Ozsváth en Frederick Turner

 

Foamy sky

The moon sways on a foamy sky,
I am amazed that I live.
An overzealous death searches this age
and those it discovers are all so very pale.

At times the year looks around and shrieks,
looks around and then fades away.
What an autumn cowers behind me again
and what a winter, made dull by pain.

The forest bled and in the spinning
time blood flowed from every hour.
Large and looming numbers were
scribbled by the wind onto the snow.

I lived to see that and this,
the air feels heavy to me.
A war sound-filled silence hugs me
as before my nativity.

I stop here at the foot of a tree,
its crown swaying angrily.
A branch reaches down — to grab my neck?
I’m not a coward, nor am I weak,

just tired. I listen. And the frightened
branch explores my hair.
To forget would be best, but I have
never forgotten anything yet.

Foam pours over the moon and the poison
draws a dark green line on the horizon.

I roll myself a cigarette
slowly, carefully. I live.

 

Vertaald door Gina Göncz

Radnoti

Miklós Radnóti (5 mei 1909 – tussen 6 en 10 november 1944)

 

 

De Amerikaanse schrijver Morton Rhue (pseudoniem van Todd Strasser) werd geboren op 5 mei 1950 in New York. Hij studeerde literatuur aan het Beloit College in Wisconsin. Om geld te verdienen reisde hij daarna als straatmuzikant door de VS en Europa. Ook werkte hij als journalist en als schrijver van reclameteksten. In die tijd schreef hij al korte verhalen die in The New York Times, The New Yorker of Esquire verschenen. Rhue schreef diverse romans voor tieners, zoals Boot Camp, Asphalt Tribe en The Wave. Laatstgenoemde roman baseerde hij op een gedramatiseerde verfilming van een waar gebeurd experiment uit 1967 op de Cubberley High School in Palo Alto, Californië. Dit experiment staat bekend als De Derde Golf en werd in 1984 door Norman Lear verfilmd. The Wave is in 2008, in Duitsland, onder de titel Die Welle opnieuw verfilmd, nu gesitueerd in het huidige Duitsland.

Uit: Die Welle (Vertaald door Hans-Georg Noack)

“»Laurie, kannst du nicht ein bisschen warten?« fragte er. »Ich muss mit dir reden. Es ist wirklich wichtig!«

Laurie ging langsamer und sah an ihm vorbei. »Schon in Ordnung, es kommt niemand«, versicherte David.

Sie blieb stehen, und David bemerkte, dass sie schwer atmete und ihre Bücher krampfhaft festhielt.

»Weißt du, David«, sagte sie, »ich bin gar nicht mehr daran gewöhnt, dich allein zu sehen. Wo sind denn deine Truppen?«

David wusste, dass er ihre feindseligen Bemerkungen überhören und versuchen musste, vernünftig mit ihr zu reden. »Hör zu, Laurie, willst du mir nicht einfach einmal eine Minute zuhören?«

Aber daran schien Laurie nicht interessiert zu sein. »David, wir haben uns kürzlich alles gesagt, was wir einander zu sagen hatten. Ich möchte das alles nicht noch einmal durchkauen. Lass mich bitte in Ruhe!«

Gegen seinen Willen spürte David Ärger in sich aufstei­gen. Nicht einmal anhören wollte sie ihn! »Laurie, du musst aufhören, gegen die Welle zu schreiben. Du rufst damit nur alle möglichen Probleme hervor.«

»Die Probleme schafft die Welle, David!«

»Nein, das stimmt nicht!« behauptete David. »Schau mal, Laurie, wir möchten dich gern auf unserer Seite ha­ben, nicht gegen uns.«

Laune schüttelte den Kopf. »Auf mich kannst du nicht rechnen. Ich habe dir gesagt, dass ich ausscheide. Das ist kein Spiel mehr. Es ist jemand zusammengeschlagen worden.«

Sie ging weiter, aber David blieb neben ihr. »Das war ein unglücklicher Zufall«, erklärte er ihr. »Ein paar Burschen haben einfach die Welle als Vorwand dafür benutzt, diesen armen Kerl zusammenzuschlagen. Siehst du das nicht ein? Die Welle ist wirklich gut für alle. Warum be­greifst du das denn nicht? Es könnte ein ganz neues System daraus entstehen, und wir werden es in Gang bringen.« »Aber nicht mit mir!«

David wusste, dass sie ihm davonlaufen würde, wenn er sie nicht festhielt. Es war einfach unfair, dass ein einziger
Mensch eine Sache für alle anderen verderben konnte. Er musste sie überzeugen. Er musste! Und dann packte er ihren Arm.”

rhue01

Morton Rhue (New York, 5 mei 1950)

 

De Franse dichter, schilder en criticus George Albert Aurier werd geboren op 5 mei 1865 in Châteauroux (Indre). In 1883 ging hij naar Parijs om rechten te studeren, maar al snel had hij meer belangstelling voor literatuur en schilderkunst en leverde hij bijdragen aan symbolistische tijdschriften. Vanaf 1890 publiceerde hij ook in de Mercure de France. Zijn roem en die van de kunstenaars die hij behandelde is voornamelijk gevestigd op de essays en artikelen die hij daarin liet verschijnen. De meeste schilderijen van Vincent van Gogh uit de collectie van Aurier bevinden zich nu in het Kröller-Müller Museum in Otterlo.

 

Uit : Mercure de France de 1891

 

« L’œuvre d’art devra être premièrement idéiste, puisque son idéal unique sera l’expression de l’idée, deuxièmement symboliste puisqu’elle exprimera cette idée en forme, troisièmement synthétique puisqu’elle écrira ses formes, ses signes selon un mode de compréhension général, quatrièmement subjective puisque l’objet n’y sera jamais considéré en tant qu’objet mais en tant que signe perçu par le sujet, cinquièmement l’œuvre d’art devra être décorative.»

 

Albert_Aurier_by_Vallotton

George Albert Aurier (5 mei 1865 – 5 oktober 1892)
Portret door Félix Valloton

 

De Nederlandse dichteres Petra Else Jekel werd in Arnhem geboren op 5 mei 1980. Zie ook mijn blog van 5 mei 2007.

 

extra vis

 

er zijn knopjes aan de hangboom
fijne zilverwitte treurwilgknopjes
op waterspiegel golft een kerkklok

 

een vis er bij vandaag
‘om op te eten’ vraagt
de dierenwinkelman

 

de zoete zwemgeur zit al in mijn neus

 

als ik met extra vis door straten ga
blijft elke tweede noot aan ’t steen
van elke straathoek hangen

 

steeds trager echo ik, zakken
de noten tot ik op de bodem
lig, de knopjes bloeien, iets

 

elektrisch in mijn rug stokt halverw
ege

 

 

je rolt in de oksels van het

 

eindeloze grasland een deken
voor twee bedden uit, jij
opgekruld ontvouwt mij huid
van nagels, eelt en ruggengraat

 

ik raak zo aan je geur gewend
het woelen van je krullen
in de douche, je stem, je
afstand tot mijn huis, de
wandeling tot bed -je zegt
ik ben een supervrouw
in bed en ik: al bij het vrijen
moet ik afscheid van hem nemen

 

mijn woorden breken op
jouw fijnste wervels, mijn
voetvuil valt en onze handen
geven stromend water door
dat deze handeling herkent

 

geen geur wint van dit stromen

 

petra_else_jekel

Petra Else Jekel (Arnhem, 5 mei 1980)

 

De Amerikaanse journalist, schrijver en dichter Christopher Morley werd geboren op 5 mei1890 in Haverford, Pennsylvania. Zie ook mijn blog van 5 mei 2007.

 

The Secret

 

It was the House of Quietness
To which I came at dusk;
The garth was lit with roses
And heavy with their musk.

The tremulous tall poplar trees
Stood whispering around,
The gentle flicker of their plumes
More quiet than no sound.

And as I wondered at the door
What magic might be there,
The Lady of Sweet Silences
Came softly down the stair.

 

Six Weeks Old

 

He is so small he does not know

The summer sun, the winter snow;

The spring that ebbs and comes again,

All this is far beyond his ken.

 

A little world he feels and sees:

His mother’s arms, his mother’s knees;

He hides his face against her breast,

And does not care to learn the rest.

 

 

The Poet

The barren music of a word or phrase,

The futile arts of syllable and stress,

He sought. The poetry of common days

He did not guess.

 

The simplest, sweetest rhythms life affords–

Unselfish love, true effort truly done,

The tender themes that underlie all words–

He knew not one.

 

The human cadence and the subtle chime

Of little laughters, home and child and wife,

He knew not. Artist merely in his rhyme,

Not in his life.

 

Morley

Christopher Morley (5 mei 1890 – 28 maart 1957)

 

De Poolse schrijver en journalist Henryk Adam Aleksander Pius Oszyk-Sienkiewicz werd geboren in Wola Okrzejska op 5 mei 1846. Zie ook mijn blog van 5 mei 2007.

 

Uit: Letters from Africa

 

“It’s the day before our departure. Fr. Oskar has shut himself in his room with all our supplies, that is the foodstuff and other provisions which he is dividing into 30kg packs. That’s how much each pagazi carries on his head on a march. Beasts of burden are not used in this part of Africa because there aren’t any and men take their place. In all of Bagamoyo one might find at most a couple dozen donkeys which are used for work on the plantations. And, to the best of my knowledge, there is but a single pair of horses, belonging to the nabob, Sewa-Hadzi. Camels are unknown, and the horned cattle here are of the Indian variety called zebu. The oxen of this variety likely could be used to carry burdens, but due to their slowness would delay the march, would attract lions, and finally without question it would die from the bites of the tse-tse flies which is found in abundance near all waters.

Two or three donkeys would be useful in the caravan, if for no other reason that one could ride on when tired. But, to begin with, they are very expensive. The price of a donkey, which in Egypt runs to a score of francs, in Bagamoyo fetches five hundred. Moreover the tse-tse fly is almost as dangerous to the donkeys as for oxen; one has to guard them at night and finally, one has on their account a thousand difficulties in crossing rivers. There are no bridges, of course, anywhere. One crosses rivers either in dugouts or one fords them, finding shallow places because elsewhere there are masses of crocodiles. Now, where men cross relatively easily, donkeys which present a whole long flank to the current, tend to be carried away by the water. And if the water carries it away, only the crocodiles will find it. So one has to pull the unfortunate animal across by force using ropes, which given their stubbornness, takes hours.”

sienkiewicz

Henryk Sienkiewicz (5 mei 1846 – 15 november 1916)

 

De Duitse dichter Christian Friedrich Scherenberg werd geboren op 5 mei 1798 in Stettin. Hij zou eerst koopman worden, maar sloot zich in 1817 in Berlijn aan bij een toneelgezelschap. Toen hij in 1821 trouwde ging hij alsnog de handel in, maar na het mislukken van het huwelijk in 1838 keerde hij vanuit Magdeburg weer terug naar Berlijn en leefde van correctiewerk en baantjes als huisleraar. Er kwam verbetering in zijn situatie toen hij in 1840 opgenomen werd in de literaire kring “Tunnel über der Spree”. Zijn gedichten werden nu uitgegeven en hij werd zeer gewaardeerd voor zijn vaderlandse epen over de slachten bij Waterloo en Ligny. Gottfried Keller en Theodor Fontane bewonderden zijn werk.

Der verlorne Sohn

Und nun ade, mein Sohn, nun tue gut
Und mach deinem Vater kein Herzeleid.
Und nun ade, mein Leben, mein Blut!
Gedenk deiner Mutter auch alle Zeit!
Gedenk deiner Eltern zu Land und See;
Du bist unsere Freude, du bist unser Weh!
Herzvater, Herzmutter, mein schönstes Ade!
Gedenk wohl Eurer zu Land und See,
Gedenk auch Eurer zu aller Zeit.
Dein Herz ist willig und glatt dein Gesicht!
Mein Sohn! mein Sohn, nimm dich in acht,
Wenn die bösen Buben locken –
Ich folge nicht! –
Das hat schon mancher gesagt. –

 

In der Nacht, in der Nacht, der singenden Nacht!
Da flimmert der Saal, da schäumt der Pokal!
Ich tanze für zwei und trinke für drei!
Je wilder der Sprung, je heißer der Trunk!
Was kann ich dafür, ich bin noch jung.
Juchhei!
Herum, herunter, herum.
Die Leben glühn – die Funken sprühn –
Die Kerzen sich drehn, im Sturme wehn
Die Stunden vorbei!
Auf die Nacht, auf die Nacht, lieb Jungfer fein!
Da wollen wir beide beisammen sein –
Juchhei!
So lang wir zu zwei, hält unsere Treu,
Und wenn wir auseinander gehn,
So haben wir uns nicht gesehn –
Vorbei!

 

In der Nacht, in der Nacht, der klingenden Nacht,
Wo’s grinst und stiert, und grimmt und giert
Und bleich und stumm,
Als ginge der Tod im Saale um –
Zum Tisch – zum Tisch – zum grünen Tisch!
Wo’s locket und rollt,
Das glitzernde Silber, das glühende Gold!
»Ich war kaum Vogel, nun bin ich Fisch!«
Verjubelt die Glut, ist kalt mein Blut.
Mein Sang ist der Klang,
Mein Lieb ist das Gold,
Va banque!
Juchhei!
Die Taschen sind voll! Noch mehr, noch mehr!
Gewagt, gewonnen!
&nbsp
;       Es steht!
La bête!
Vorbei!
Gewonnen, zerronnen!
Die Taschen sind leer! – Und sind sie leer –
Herzvater, Herzmutter, sie schicken mehr.
Sie sparen und scharren und kratzen zu Haus,
Und weinen zu ihrem Vergnügen.
Ich nehme die Gelder zum Briefe heraus
Und lasse die Tränen drin, liegen.
Juchhei!
Der eine erwirbt, der andre verdirbt,
Und jeder dran stirbt.
Vorbei!
Im Sturme, im Sturme wird’s durchgebracht
Das Herz, das Leben, die Liebe!
Wir leben geschwinde, wir Herren der Nacht,
Wir Schwelger, wir Spieler, wir – Diebe.

 

Ich bin gefahren zu Land und See,
Aus ist mein Spiel und Tanz – Ade!
Die Eltern sind verdorben,
An ihrem Sohn verstorben
Und Kreuz und Gras darüber,
Und alles ist hinüber!
Verwüstet mein Leib, verstürmt mein Sinn,
Nichts drinnen, nichts draußen: wo soll ich hin?
O wie mich’s gereut! o wie mich’s gereut!
Ich habe verlungert die ganze Zeit
Und nichts errungen als Herzeleid,
Ich hab nicht gelebt – wie soll ich sterben?
Am Wege, am Wege muß ich verderben.

 

scherenberg

Christian Friedrich Scherenberg (5 mei 1798 – 9 september 1881)

Petra Else Jekel, Henryk Sienkiewicz, Christopher Morley, Benno Barnard, Georg Trakl

De Nederlandse dichteres Petra Else Jekel werd in Arnhem geboren op 5 mei 1980. Op haar twaalfde werd haar interesse voor de dichtkunst gewekt door de bundel Voor wie ik liefheb wil ik heten van Neeltje Maria Min. Al gauw begon ze zelf te schrijven en al in haar middelbare schooltijd won ze enkele poëzieprijzen. Na haar middelbare school is ze kunstgeschiedenis gaan studeren aan de Rijksuniversiteit Groningen. Samen met Daniël Dee was ze voor het jaar 2000-2001 huisdichter van de universiteit. Begin 2006 heeft zij haar studie naar kunstenaarschap getiteld Kunstenaar zonder evenbeeld, in het kader van haar afstuderen als kunsthistoricus aan de Rijksuniversiteit Groningen afgerond. Onderwerp was de vormgeving van het hedendaagse kunstenaarschap en de invloed van gender hierop.

 

 

vanochtend stond er een andere vrouw

op uit mijn droom, het was half zeven en

het was van haar gestommel bij de kleren

kast dat ik ontwaakte. het kraantje in

de hoek stond luidkeels open, bezong

de ochtend door haar zwanenhals, bochten

soepel nemend. mijn dikste badlakens

lagen over tafel uitgespreid, het rook naar

zeep en de scherpe citrusgeur van haar

ontbijt. ik zag haar op de rug, mijn ogen

stokten op haar achterhoofd toen zweet

mij brak heel even voor de wekker zou.

 

 

 

hij praat als een gekapseisd schip

 

dat over zijn eigen railing hangt
golven hoest, in water ver is

hij tekent als die goede boom
die nors en nat om dalweg
kraagt, zijn hand drukt zwaar

secuur het blad, koel grijze kool
krijgt diepte, wortelt mij, zijn
hand garandeert contour, hij

komt steeds nader tot hij weer
verdwijnt, de omtrekslijn bewegend
sluit en schavend tot het mes valt

zijn voelen behelst mijn rug, gezicht, voetzolen
zijn voelen strekt zich uit over mijn veelheid
hij heeft me al betast voor hij me aanraakt
hij heeft mijn nek gebroken voor hij boog

jekel

Petra Else Jekel (Arnhem, 5 mei 1980)

 

De Poolse schrijver en journalist Henryk Adam Aleksander Pius Oszyk-Sienkiewicz werd geboren in Wola Okrzejska op 5 mei 1846. Henryk Sienkiewicz is vooral bekend van de historische roman Quo vadis uit 1895, dat verhaalt over het christendom tijdens de periode van de Romeinse keizer Nero (54 – 68). Een ander bekend werk is de trilogie over de strijd van de Polen voor een eigen land. De verhalen vertellen vooral over de dappere daden van de Polen. Het eerste deel van de trilogie verscheen in 1883 onder de naam Met Vuur en Zwaard. Drie jaar later verscheen De Stortvloed en het laatste boek verscheen in 1887 onder de naam Pan Wołodyjowski. Deze boeken waren behoorlijk populair toen ze uitkwamen, ook buiten Polen. In 1905 ontving hij de Nobelprijs voor de Literatuur, en was daarmee ook de eerste Pool die de Nobelprijs kreeg. Verder reisde Sienkiewicz in zijn leven onder meer door de VS. Van zijn reis door Amerika verscheen in 1959 het boek Portret van Amerika, samengesteld uit brieven die hij had geschreven ten tijde van de reis. Sienkiewicz week bij het uitbreken van de WO I uit naar Zwitserland. Daar stierf hij ook aan het eind van 1916.

Uit: Der Leuchtturmwärter

“Der Leuchtturmwärter ist nahezu ein Gefangener. Außer an Sonntagen darf er sein Felseneiland nicht verlassen. Ein Boot aus Aspinwall bringt ihm einmal täglich Lebensmittel und frisches Wasser und fährt gleich wieder fort; auf der ganzen Insel aber, die kaum einen Morgen groß ist, lebt keine Menschenseele. Der Leuchtturmwärter wohnt im Turm und hält ihn in Ordnung; tagsüber gibt er Zeichen, indem er, je nach Barometeranzeige, verschiedenfarbige Flaggen aushängt, abends dagegen entzündet er das Licht. Das wäre keine große Sache, wenn er nicht, um zu den Feuerstellen hoch oben auf dem Turm zu gelangen, über vierhundert Stufen einer ganz steilen Wendeltreppe bewältigen müßte, und ein Leuchtturmwärter unternimmt solche Ausflüge nicht selten mehrmals am Tag. Überhaupt ist dies ein Klosterleben, ja, es ist das Leben eines Einsiedlers. So kann es nicht verwundern, daß Mr. Isaac Falconbridge in arger Verlegenheit war, einen Nachfolger für den Verstorbenen zu finden, und seine Freude, als sich unerwartet noch am selben Tage ein Bewerber meldete, war nur zu verständlich. Es war ein alter Mann, bestimmt schon in den Siebzigern, dabei rüstig und ungebeugt. Bewegungen und Haltung verrieten den ehemaligen Soldaten. Sein Haar war weiß wie Schnee, das Gesicht sonnenverbrannt wie das eines Kreolen, aber den blauen Augen nach zu urteilen, kam er nicht aus dem Süden. Er sah bedrückt und traurig aus, machte jedoch einen ehrlichen Eindruck.“

 

SIENKIEWICZ

Henryk Sienkiewicz (5 mei 1846 – 15 november 1916)

 

De Amerikaanse journalist, schrijver en dichter Christopher Morley werd geboren op 5 mei1890 in Haverford, Pennsylvania. Hij studeerde aan Haverford College, en van 1910 tot 1913 aan het New College in Oxford. Terug in de VS werkte hij als uitgever en columnist van diverse tijdschriften en kranten. Bovendien publiceerde hij talrijke populaire verhalen en romans zoals Parnassus on Wheels (1917), The Haunted Bookshop (1919), Thunder on the Left (1925) en Kitty Foil (1939) (verfilmd in 1940). Ook organiseerde hij in New York de ‘Three-Hours for Lunch Club’, waaruit de Baker Street Irregulars, een Sherlock Holmes

 

 

Who Ever Loved That Loved Not at First Sight?

 

It lies not in our power to love or hate,
For will in us is overruled by fate.
When two are stripped, long ere the course begin,
We wish that one should love, the other win;

And one especially do we affect
Of two gold ingots, like in each respect:
The reason no man knows; let it suffice
What we behold is censured by our eyes.
Where both deliberate, the love is slight:
Who ever loved, that loved not at first sight?

 

 

The face that launch’d a thousand ships

 

Was this the face that launch’d a thousand ships,
And burnt the topless towers of Ilium?
Sweet Helen, make me immortal with a kiss.
Her lips suck forth my soul: see where it flies!
Come, Helen, come, give me my soul again.
Here will I dwell, for heaven is in these lips,
And all is dross that is not Helena.
I will be Paris, and for love of thee,
Instead of Troy, shall Wittenberg be sack’d;
And I will combat with weak Menelaus,
And wear thy colours on my plumed crest;
Yea, I will wound Achilles in the heel,
And then return to Helen for a kiss.
O, thou art fairer than the evening air
Clad in the beauty of a thousand stars;
Brighter art thou than flaming Jupiter
When he appear’d to hapless Semele;
More lovely than the monarch of the sky
In wanton Arethusa’s azur’d arms;
And none but thou shalt be my paramour!

 

MORLEY

Christopher Morley (5 mei 1890 – 28 maart 1957)

 

Vandaag wat extra ruimte voor een “vergelijkend vertaalonderzoek”. Ik lees momenteel de essays van Benno Barnard die eerder in de NRC verschenen en die in 2006 werden gebundeld in Dichters van het Avondland (Atlas, Amsterdam) Daarbij, schrijft Barnard, kon hij de verleiding niet weerstaan enkele favorieten opnieuw te vertalen.

Grodek

’s Avonds klinken de herfstige bossen
Van dodelijke wapens, de gouden vlakten
En blauwe meren, waarboven de zon
Donkerder wegrolt; omsluit de nacht
Stervende soldaten, de wilde klacht
Van hun gebroken monden.
Maar stil vloeit in het weidedal
Het vergoten bloed bijeen, rode bewolking,
Waarin een toornende God woont, maanachtige koelte;
Alle straten monden uit in zwarte ontbinding.
Onder gouden takken der nacht en sterren
Wankelt de schim van de zuster door het zwijgende woud,
Om de geesten der helden te groeten, de bloedende hoofden;
En zachtjes klinken in het riet de donkere fluiten van de herfst.
O trotsere droefheid! jullie ijzeren altaren
De hete vlam van de geest voedt vandaag een geweldige smart,
De ongeboren nakomelingen.

 

 

Vertaling door Frans Roumen

 

 

Grodek

’s Avonds weerklinken de herfstige bossen
Van dodelijke wapens, de gouden vlakten
En de blauwe meren, waarboven de zon
Duisterder wegrolt; omsluit de nacht
Stervende krijgers, het wilde klagen
Van hun gesneuvelde monden.
Maar stil verzamelt het weidedal
Wolken van rood, waarin een toornende god woont,
Het vergoten bloed, maanachtige koelte;
Alle wegen monden uit in zwarte ontbinding.
Onder gouden takwerk van nacht en sterren
Zwalkt de ziel van de zuster door het zwijgende woud,
Ze groet hen, de geesten der helden, de bloedende hoofden;
En zacht weerklinkt in het riet de donkere fluit van het herfsttij,
O trots van het rouwen! gij ijzeren altaren
De hete vlam van de geest voedt vandaag een geweldige smart,
De ongeboren telgen..

 

Vertaald door Benno Barnard

 

 

 

Grodek

Am Abend tönen die herbstlichen Wälder
Von tödlichen Waffen, die goldnen Ebenen
Und blauen Seen, darüber die Sonne
Düstrer hinrollt; umfängt die Nacht
Sterbende Krieger, die wilde Klage
Ihrer zerbrochenen Münder.
Doch stille sammelt im Weidengrund
Rotes Gewölk, darin ein zürnender Gott wohnt
Das vergoßne Blut sich, mondne Kühle;
Alle Straßen münden in schwarze Verwesung.
Unter goldnem Gezweig der Nacht und Sternen
Es schwankt der Schwester Schatten durch den schweigenden Hain,
Zu grüßen die Geister der Helden, die blutenden Häupter;
Und leise tönen im Rohr die dunkeln Flöten des Herbstes.
O stolzere Trauer! ihr ehernen Altäre
Die heiße Flamme des Geistes nährt heute ein gewaltiger Schmerz,
Die ungebornen Enkel.

 

 

Georg Trakl

 

Commentaar: Hier en daar is Barnards vertaling zeker mooier, zoals de passage

“Maar stil verzamelt het weidedal
Wolken van rood, waarin een toornende god woont,”

en “telgen” in plaats van “nakomelingen” is een aardige vondst (die echter wel de betekenis van een directe bloedband suggereert die Trakl wilde vermijden)

Elders zijn wel vraagtekens te plaatsen: “gesneuveld” is veel explicieter dan “gebroken” (zerbrochenen Münder), „Flöten“ is toch echt meervoud,  de vergrotende trap van „stolzere“ valt weg en ook „ de ziel van de zuster“  is naar mijn gevoel teveel een interpretatie. Trakl had heus wel „Seele“ geschreven als hij dat bedoeld had.

 

Het is wel sympathiek dat hij in zijn essay Frans Roumen ruimhartig citeert. Die essays (o.a. ook over Emile Verhaeren, T.S. Eliot, Hendrik Marsman, W. H. Auden en Paul Celan) zijn trouwens onderhoudend, leerzaam en niet zonder zelfironie geschreven.

 

Uit: Een junkie uit de dubbelmonarchie

 

„ Hij was achttien toen hij zonder diploma van school werd verwijderd. De enige studierichting die voor hem openstond was farmacie. Het daaraan voorafgaande practicum van drie jaar bracht hij in een Salzburgse apotheek door, Zum Weissen Engel geheten, een nog steeds bestaande kelder vol bruine stopflessen. Zelden is een kat bij zoveel spek tegelijk gezet als de volontair Trakl: hij had
evengoed in een opiumkit kunnen gaan werken.

Bij de narcotica kwam de wijn en bij beide de drang om de bourgeoisie te epateren. Hij pommadeerde zijn haar, liet koteletten staan en bezocht samen met de beter gesitueerde bohème van zijn leeftijd demonstratief de bordelen in de Judengasse – in die tijd was het in Trakls milieu vrijwel onmogelijk om op een ‚natuurlijke’ manier met het fleuwvallende geslacht om te gaan. Dubbele monarchie, dubbele moraal: hoerenlopen was ook een bevredigende methode om Karl Kraus te eren, die in Die Fackel het hele keizerlijke –en koninklijke filisterdom tegen zich in het harnas joeg – een Komrij, maar dan met een tegenstander.“

 

 

Zie ook mijn blog van 3 februari 2007.

 

 

 

Barnard

Benno Barnard (Amsterdam, 21 november 1954)