Reinhard Jirgl werd op 16 januari 1953 in Oost-Berlijn geboren waar hij tot 1964 door zijn grootouders werd opgevoed. Tijdens zijn ingenieurstudie aan de Humboldt Universiteit begon hij te schrijven maar ondanks steun van o.a. Heiner Müller was tot aan de Val van de Muur geen uitgever bereid om zijn werk uit te geven en bleven zijn manuscripten noodgedwongen in de lade. Critici noemen zijn werk eigenzinnig qua taalgebruik en ortografie, experimenteel en compromisloos, de ‘meest radikale Tabula Rasa van de DDR-literatuur’. Voor zijn werk ontving hij o.a. de Alfred-Döblin-Preis en de prijs van de Schillerstiftung. Werk o.a: Abschied von den Feinden (1995), Hundsnächte (1997), Die atlantische Mauer (2000), Die Unvollendeten (2003), Abtrünnig. Roman aus der nervösen Zeit (2005)
Uit: Die Unvollendeten
„Später rückten Lautsprecherwagen in die Ortschaft ein, danach Miliz.
Zuerst, u wie in Früherenzeiten vor der-Pest, drangen von-Überall-her die Warnschreie menschlicher Stimmen an : !Heutmorgen sind Viele schon erschlagen & erschossen worden –.– In der kleinen Stadt Komotau im Sudetenland wurden seit Stunden Straßen & Gassen mit immerdenselben Durchsagen in tschechischer Sprache beschallt.
30 MINUTEN ZEIT – MIT HÖCHSTENS 8 KILO GEPÄCK PRO PERSON – AM BAHNHOF SICH EINZUFINDEN – DIEJENIGEN, DIE GEGEN DIESEN BEFEHL VERSTOSSEN, WERDEN NACH DEN KRIEGSGESETZEN BESTRAFT –
Und war nach-Kriegsende der Beginn jener Wilden Vertreibungen…..
Die beiden Geschwister, Hanna u Maria mitsamt ihrer Mutter Johanna, gehörten zur deutschstämmigen Bevölkerung im ehemaligen Sudetengau; die Schallscherben von den Lautsprecherwagen galten an diesem Morgen auch für !sie. Hanna, schon Mitte 40, um zehn Jahre älter als Maria, hieß, u genau wie ihre Mutter, Johanna. Anfänglich nur für Fremde zur Unterscheidung, später der Gewohnheit halber, behielt sie den Namen Hanna. Für sie u Maria, zusammen mit ihrer fast siebzig Jahr alten Mutter, von einer großen Familie hier=im-Ort nur noch zu-Dritt übriggeblieben, begann 1945 an einem Nachmittag unterm reglosen Weiß des Spätsommerhimmels der-Treck…..
Zuerst leitete man die Züge mit den Güterwagen, dadrin zu Hunderten Flüchtlinge mit weißen Armbinden hin1gepfercht, nach Bayern, bis knapp vor München. Niemand konnte diese verlumpten Habenichtse gebrauchen, die Streitereien zwischen amerikanischen u: russischen Besatzern über die Grenzziehung ihrer Zonen sowie über die Bedingungen & die Zahl der jeweils aufzunehmenden FLÜCHTLINGSKONTINGENTE spitzten sich zu. Die-Amerikaner bestanden auf den hierfür in Jalta getroffenen Abmachungen: 25 Kilo Gepäck pro Person, keine Trennung der Familien, keine Evakuierungen vor 1946 –: Die Flüchtlinge kamen Einhalbesjahr zu früh, denn die tschechischen Behörden hatten der Willkür Freienlauf gelassen & die Sudetendeutschen nach eigenem Gutdünken aus dem Land geschmissen (die sowjetische Seite ließ gewähren…..). Mehrere Tage&nächte kampierten am Rand einer Landstraße im Straßengraben zwischen Schierling u hohem Ried die-Flüchtlinge-aus-dem-Sudetenland, die Bürgermeister verweigerten deren Unterbringung, & am Sonntag gingen die Dorf-Bewohner an den im Dreck apathisch hockenden Flüchtlingshaufen schweigend vorüber, zum Gottesdienst….. – Schließlich übernahmen sie die sowjetischen Besatzungsbehörden; was den-Vertriebenen noch zum-Glück gereichte, wären sie doch ansonsten ins Sudetenland zurückbeordert & dort als ILLEGALE RÜCKKEHRER verhaftet worden. Denn wo Flüchtlinge sind, sind immer auch Die Lager…..“
Reinhard Jirgl (Oost-Berlijn, 16 januari 1953)
De Amerikaanse schrijfster en essayiste Susan Sontag werd geboren op 16 januari 1933 in New York. Ze was dochter van een exporteur van bont en een drankverslaafde lerares. Haar vader’s zaken noopten haar ouders tot veelvuldige afwezigheid en zij groeide dan ook op bij haar grootouders in Tucson in de staat Arizona. Haar vader stierf op zakenreis in China in 1938 aan tuberculose. Haar moeder hertrouwde en Susan Rosenblatt nam de achternaam van haar stiefvader aan, Sontag. Als tiener bezocht Sontag de middelbare school (de Amerikaanse “high school”) in Los Angeles. Ze bleek een uitzonderlijk begiftigd leerlinge en studeerde er op 15-jarige leeftijd af, na drie klassen overgeslagen te hebben. In 1949 ging ze studeren aan de University of Chicago, waar ze haar Bachelor of Liberal Arts haalde in Frans, literatuur en filosofie. In 1950 ontmoette ze in Chicago ook haar echtgenoot Phillip Rief, met wie ze een studie publiceerde naar de invloed van Sigmund Freud op de moderne cultuur. In 1952 beviel ze van een zoon, David. Na afgestudeerd te zijn aan de University of Chicago, behaalde ze haar Master en promoveerde ze te Harvard en St. Anne’s College te Oxford in de filosofie, literatuur en theologie. Daarna studeerde ze kortstondig in Parijs. In 1959 scheidde ze van haar man Phillip. Sinds de jaren ’70 had ze een lesbische relatie met de fotografe Annie Leibovitz, met wie ze in New York samenleefde in een penthouse in Chelsea. Gedurende haar leven heeft Sontag een aantal malen kanker gehad (waaronder borstkanker in 2000 en een zeldzame vorm van baarmoederhalskanker in 1998). Op 28 december 2004 stierf ze aan leukemie in haar geboortestad, New York.
Uit: Against interpretation
“None of us can ever retrieve that innocence before all theory when art knew no need to justify itself, when one did not ask of a work of art what it said be
cause one knew (or thought one knew) what it did. From now to the end of consciousness, we are stuck with the task of defending art. We can only quarrel with one or another means of defense. Indeed, we have an obligation to overthrow any means of defending and justifying art which becomes particularly obtuse or onerous or insensitive to contemporary needs and practice.
This is the case, today, with the very idea of content itself. Whatever it may have been in the past, the idea of content is today mainly a hindrance, a nuisance, a subtle or not so subtle philistinism.
Though the actual developments in many arts may seem to be leading us away from the idea that a work of art is primarily its content, the idea still exerts an extraordinary hegemony. I want to suggest that this is because the idea is now perpetuated in the guise of a certain way of encountering works of art thoroughly ingrained among most people who take any of the arts seriously. What the overemphasis on the idea of content entails is the perennial, never consummated project of interpretation. And, conversely, it is the habit of approaching works of art in order to interpret them that sustains the fancy that there really is such a thing as the content of a work of art.”
Susan Sontag (16 januari 1933 – 28 december 2004)
De dichteres Nel Benschop werd geboren op 16 januari 1918 te Den Haag als dochter van een boomkweker. Ze groeide op in een streng gereformeerd gezin. Zij volgde de Mulo en deed daarna de Kweekschool. In 1937 haalde ze haar akte. Ze nam les in declameren bij Lily van Haghe. Tijdens de Tweede Wereldoorlog haalde ze nog aktes voor Engels en Frans. Na de oorlog verliet ze het ouderlijk huis en werd ze lerares op een kostschool voor meisjes in Driebergen. Daarna werkte ze als lerares Nederlands en Frans aan een Mulo in Arnhem en een lyceum in Veenendaal. In 1981 ging ze met pensioen.
Benschop begon in 1948 met dichten. Intussen declameerde ze gedichten van anderen, met soms een van haar eigen gedichten er tussendoor. Ze debuteerde in 1967 bij uitgeverij Kok uit Kampen met de bundel Gouddraad uit vlas. De uitgeverij had de uitgave bijna niet aangedurfd, maar de bundel was een enorm succes, en werd zestig keer herdrukt. Van al haar dichtbundels werden in totaal drie miljoen exemplaren verkocht. Benschop schreef ook spreuken. Veel van haar werk wordt aangehaald in overlijdensadvertenties, vooral het gedicht “In memoriam voor een vriend”.
Haar werk is zeer christelijk, en werd mede om die reden door de literaire kritiek niet erg serieus genomen. Haar werk is meer pastoraal dan literair. Zelf zei ze, met enige zelfspot: “Ik schrijf meditaties op rijm”. Vaste thema’s in haar werk zijn lijden, dood en christelijke troost.
In memoriam voor een vriend.
Rust nu maar uit je hebt je strijd gestreden.
Je hebt het als een moedig man gedaan.
Wie kan begrijpen, wat je hebt geleden.
En wie kan voelen, wat je hebt doorstaan?
Rust nu maar uit – je taak is afgekomen;
vandaag heeft God de kroon op ’t werk gezet
dat je eenmaal in Zijn kracht hebt ondernomen.
De zin was af. God heeft een punt gezet.
Maar ’t valt ons moeilijk om de zin te vatten
van ’t zwijgen van je laatste harteklop.
Misschien alleen maar dit: De afgematten
en moeden varen als met arendsvleug’len op…
A DIEU
Je bent niet dood – de Heer heeft je geroepen
bij Hem te wonen in Zijn glanzend huis;
je hoeft geen rust en vrede meer te zoeken
je hebt ze nu – want je bent veilig thuis.
Je bent niet dood – je mag voor eeuwig leven,
je bent verlost van onvolkomenheid,
van pijn en van verdriet. God zal je geven
een onbegrensd geluk in onbegrensde tijd.
Je bent niet dood. Maar ach, ik zal je missen,
zoals een mens de meest geliefde mist.
De jaren van geluk zijn nooit meer uit te wissen
en ik geloof: God heeft zich niet vergist…
Nel Benschop (16 januari 1918 – 31 januari 2005)