De werkers kwamen fluitend van karwei, staken de rijweg over, dromden rond de halte. De adel van hun kracht beschaamde mij: triest hing daartussen, zinloos, míjn gestalte.
Een eerlijk broodblik priemde in mijn kraag, een zwaar beslagen schoen rustt’ op mijn tenen. Mijn leven had nog nooit zo leeg geschenen: ík had alleen een plaat gekocht vandaag.
O! ’t Liefst zou ik van hen hier voorman wezen en legde in één gebaar de hele haven lam!
Maar ach! Voor morgen staat een boek op het program. En dan maar weer een plaat, men kan niet eeuwig lezen.
De bedriegertjes
“wat ’n treurigheid! O, het is niet waar toch?”, snikte de psychiater. “En dat heeft u al van uw derde jaar? Ging dat nooit eens over later…?”
Ach, ik zei maar snel dat het overging en haalde een glaasje water.
CONTROLE
‘IJ heeft een gebit als een achterstandswijk,’ zei de tandarts vanmorgen. Mat zie ik gelijk: links staan nog wat pandjes, verzakt en vernield, rechts tel ik twee krotjes, waaruit coke wordt gedeald.
Alles draait hier om drugs, de misdaad gaat rond prostitutie tiert welig: pikzwart en hoogblond lonken meiden naar auto’s, keiharde muziek davert stampend naar buiten, het geluid is fysiek.
Ik kan niet goed schatten hoe lang dit al duurt maar alles is groezelig, grauw aan die buurt.
En u wordt misschien somber van wat ik nu zeg, maar dit poets je niet zomaar in één avond weg!’
Gij, schilders, leidt me tot het eeuwig leven, Want ik kan uw afwezigheid niet dragen, Noch tot in eeuwigheid de lust verdagen Om naar uw heerlijkheid omhoog te streven!
Rondom de eigen glans van God te zweven Vermag de kunst alleen en kan het wagen. Wiens hart voor de volmaaktheid heeft geslagen, Hem hoeft de hemel verder niets te geven!
Wie wil niet het geloof van alle tijden In alle landen, alle dorpen brengen Om Schoonheids Evangelie te verspreiden,
Als Palma’s heilige met de palmestengel En Paolo’s Alexander hem geleiden, En Tiziano’s Tobias met de engel?
Vertaald door Paul Claes
August Graf von Platen (24 oktober 1796 – 5 december 1835) Portret door Moritz Rugendas, ca. 1830
“Ik ben in een buitenwijk geboren, het Kanalen Eiland in Utrecht, en het dreunen van heimachines is de soundtrack van mijn jeugd en de vooruitgang. Die dingen hangen onlosmakelijk samen, ik kan er niets aan doen. Die jeugd speelde zich af in het begin van de jaren zestig, toen Nederland de handen uit de mouwen had gestoken voor een toekomst die nu eens geen droom was, maar een werkelijkheid om de hoek, voor iedereen bereikbaar die maar wilde werken. In mijn jeugd werd altijd gewerkt. En alleen maar. Iedere ochtend reden alle vaders de straat uit, iedere avond kwamen ze terug, de een na de ander, sommigen pas als het donker was. Als de vaders weg waren, en de straten leeg, waaide er zand door mijn jeugd en moeders duwden hun kinderwagens tegen de wind in naar de noodwinkel die in een keet was gevestigd, terwijl verderop het winkelcentrum uit de grond werd gestampt. Ik hoor nog de wielen knarsen in het zand, de heimachines in de verte, de zwarte rook die in aandoenlijke pufjes boven de daken van de overburen omhoog werd gedreven. Zaterdag was de enige dag dat alle vaders thuis waren. Ze wasten hun auto’s, reden moeder naar de stad om te winkelen, speelden ’s middags met hun zonen die alles van auto’s wilden weten. Iedereen eindigde gebogen over de motor van de nieuwste Taunus uit de straat. Er was in mijn jeugd altijd sprake van nieuwe auto’s. Ik geloof dat ik een gelukkige jeugd heb gehad, in ieder geval hing er een sfeer van optimisme en daadkracht overheen, van frisse lakens aan alle balkons op iedere maandagmorgen, van woensdag gehaktdag en mannen die met het bovenste knoopje van hun overhemd los en de stropdas omlaaggeschoven verfrommeld thuis kwamen, te laat voor het eten dat klaar stond om vuurvast te worden opgewarmd. Daarna gingen de kinderen naar bed en zaten pa en ma in de huiskamer te rekenen, want ze wilden verder, naar een nieuw huis, een groter huis, een eigen huis. Eerst een flatje, dan een rijtjeshuis, liefst eentje op een hoek, vervolgens twee onder één kap, tot slot iets dat vrijstaand was, een bungalow, een villa of een kasteel. Volgens die logica zagen de ouders van mijn jeugd het leven, en velen slaagden erin die logica aan hun wilskracht te onderwerpen. Vooruitgang bestond, als je maar werkte. De buitenwijk was een startpunt van al die dromen, het was de bakermat van de stijgende lijn – het ideaal van het eigen bezit, onafhankelijkheid. Vrijheid. Zo zie ik het. Zo heb ik het beleefd. Het kan zijn dat het beeld vertekend is door jeugdsentiment, heimwee en, melancholie, ongetwijfeld, maar dat doet er niet toe. Het is een beeld dat staat, als het spreekwoordelijke huis. Buitenwijken zijn er nog steeds.”
In Xanadu liet Kubla Khan een statig lustpaleis ontstaan: waar Alphs heilige waterstromen door grotten waar geen mens kan komen zonloos ten onder gaan. Met muur en torens in het rond omgordde hij tien mijlen grond: daar waren kronkelbeekjes zonder tal in tuinen vol van geurig wierookhout; en zonnige priëlen overal, omringd door donkere wouden, eeuwenoud.
Maar o, hoe dat romantische ravijn dwars door een diepgroen cederbos zich kliefde! Een woeste plek! Betoverend moest het zijn als ooit onder bestorven maneschijn bezocht door vrouw en haar demoon-geliefde. Aan dit ravijn ontsprong, alsof de aarde hijgend en keer op keer zichzelve baarde, een ziedende fontein bij tijd en wijle; en in die wild bruisende waterpijlen als hagelstenen dansend stukken rots,
gelijk de tarwe onder dorsers knots: en tussen die dansende rotsen hier spoot telkens weer de heilige rivier. Vijf mijl meanderden de waterstromen in hun door bos en dal verborgen baan om zich door grotten waar geen mens kan komen te storten in een dode oceaan: te midden van dit daverend geweld werd Kubla tijd van oorlogen voorspeld. De schaduw van het lustpaleis zweefde midden op het water, daar mengde zich de dubbele wijs van grotten en fonteingeklater. Hoe zeldzaam was de aanblik die dat schonk: een zonnig lustoord met een ijsspelonk!
Ooit zag ik in een visioen een donker meisje met een harp. Ze kwam uit ’t Abessijnse land en speelde harp met lichte hand, zingend van de berg Abora. Kon ik haar wonderschoon gezang herwinnen in mijn fantasie, zó stralend was mijn euforie – ik bouwde zingend, luid en lang, dat lustoord in de lucht; zie daar, dat zonneoord! die grot van ijs! Wie horen kon werd ze gewaar en schreeuwde luid, Gevaar! Gevaar! Zijn flitsend oog, zijn wapperend haar! Omdans hem driemaal kringsgewijs, vrezend zijn heilige overmoed: hij is met honingdauw gevoed en dronk de melk van het Paradijs.
Vertaald door Klaas de Wit
Samuel T. Coleridge (21 oktober 1772 – 25 juli 1834)
De Nederlandse dichter, schrijver en criticus Hans Warren werd op 20 oktober 1921 geboren in Borssele. Zie ook alle tags voor Hans Warren op dit blog.
Uit:Geheim dagboek (Deel 2)
“3 jan. 1945 – Haar vader begroette mij met gedempte stem en gaf me met omzichtigheid een hand. Dat deed hij de laatste tijd wel vaker en ik had geen voorgevoelens. Alleen de kat Peet was er niet, de fluwelig zwarte met zijn ogen van lichtend groen vuur. Ettie snelde de trap op om Sibylle te roepen. Ze kwam binnen, bleek, er sprong niets over, het was de sleur. Ik vroeg alleen: ‘Waarom heb je niets van je laten horen?’ ‘Heb je mijn brief dan niet ontvangen? Ik had je vóor Kerstdag geschreven en de brief met marechaussee S. meegegeven die juist naar Borssele moest.’ ‘Die brief heb ik nooit gekregen, maar waarom ben je niet gekomen?’ ‘Dat kan ik niet in twee woorden zeggen. Zullen we even omlopen? Het duurt nog wel een kwartier eer we gaan eten, kom je mee?’ Buiten hing een kille natte damp die soms tot spetters verdichtte, net op de grens van vorst. Ik schoof mijn arm onder de hare, maar nauwelijks hadden we onze passen geregeld of ze zei: ‘Geef me geen arm, dan zullen de mensen zeggen: die meid liep alweer gearmd door de stad!’ ‘Wat is er dan toch?’ ‘Wel, ik had het uitgeschreven en wilde toen niet meer naar jullie toekomen.’ Ik vatte niet onmiddellijk de betekenis van ‘uitgeschreven’. ‘In m’n brief stond dat ik het niet meer vol kon houden, ik kàn dat ook niet langer en dan is het beter nu te breken, direct.’ ‘Je wilt dus zeggen dat je het uitmaakt tussen ons. Moet dat zo, in dit kwartier, hier op straat in dit ellendige weer, zonder enig verder overleg? Jij bent al met de gedachte vertrouwd, maar mij overvalt het. Luister, sta me dit nog toe. Het is vandaag de dertigste. Ga vanavond mee naar Borssele, blijf een dag, of een paar voor de jaarwisseling, zoals je wilt, dan kunnen we alles nog eens bepraten.’ ‘O, dat mag ik niet meer. Ze weten thuis dat ik het uitgemaakt heb en dan vinden ze het onbehoorlijk als ik met je meega, tegenover jou, je ouders. Bovendien: wat heeft het voor zin, alles nog eens en nog eens te overwegen. We weten het nu wel, het is toch altijd precies hetzelfde? Ik kàn het echt niet langer volhouden.’ O.’ Stilte. We liepen naast elkaar door het natte park. Zij had de handen in de zakken van haar bontjas, ik hield de mijne stijf op de rug. Ook m’n benen voelden stijf aan, ze schuurden onwillig over het grint, of ik er geen controle over had. Haar gezicht stond diep ongelukkig. Ik vreesde geen stem te zullen hebben als ik weer wat zeggen wou. Eindelijk: ‘Weet je heel goed wat je doet?’ Ze knikte. ‘Hoe is het zo ineens gekomen?’ ‘Niet ineens – het is toch al lang mis. Het zou misschien wel goed komen wanneer we altijd bij elkaar konden zijn, maar dat gaat immers niet, en dan nog jaren dit gedoe, met telkens onze vervreemdingen, de scènes, het is veel beter er nu direct een eind aan te maken.”
slips hom
Meinacht heet op het plein. Laurier. Zie je, zei hij, ik vind die slips voor mannen die echte mannen zijn wel fijn staan, ik heb een witte en een bleu marine, maar zie je, ik heb zo vaak last van een stijve door ’t wiegen in bus of trein, en ook achter ’t stuur, en ze zijn zo krap en smal.
Hij liet het sportwagentje open, strompelde, waarschijnlijk met een stijve, naar de tabac, kwam terug, met sigaretten, postzegels, zijn hemd helemaal losknopend, een veel te duistere filmheld, met een lachje dat van alles kon betekenen, nutteloos. De rand van het slipje, bijzonder wit zichtbaar boven zijn knellende broek.
Mijn laatste hond
Hij stond op de steiger toen ik wegvoer, mijn enorme afghaan, vast geplant, niet gelovend dat ik wegging, niet écht gelovend. De avondbries streek het haar in zijn gezicht en zijn ogen, liefhebbender, hunkerender dan ooit mensenogen, en ook mooier, lonkten en straalden in de ondergaande zon. Pas toen duidelijk was dat ik werkelijk wegging, eens en voorgoed, weerklonk zijn wanhoopsgeblaf. Nooit wil ik meer een hond.
Hans Warren (20 oktober 1921 – 19 december 2001) Cover
Een week lang had ik mijn laarzen versleten Op ’t grint toen ik Charleroi binnenkwam. – Au Cabaret-Vert: ik vroeg om te eten Wat boterhammen en halfkoude ham.
Toen ik mijn benen uitgestrekt had onder De groene tafel, keek ik in mijn schik Naar het naïef behang. – En een bijzonder Rondborstig meisje met een felle blik
– Zo eentje die zich voor geen zoen zou schamen! – Bracht opgewekt mijn boterhammen samen Met lauwe ham in een gekleurde schaal,
Wat roos en wit doorregen ham die geurde Naar look, – en schonk een pul die schuimend kleurde Tot goud in een verlate zonnestraal.
Vertaald door Paul Claes
Arthur Rimbaud (20 oktober 1854 – 10 november 1891) Een generatief A. I. portret van Arthur Rimbaud
Uit: Legende van een zelfmoord (Vertaald door Arjaan van Nimwegen)
”Mijn moeder beviel op het eiland Adak, een kleine homp steen en sneeuw ergens ver op de Aleoeten, aan de rand van de Beringzee. Mijn vader diende twee jaar bij de marine als tandarts. Hij had voor Alaska gekozen omdat hij van jagen en vissen hield, maar toen hij zijn verzoek indiende wist hij kennelijk niets van Adak af. Als mijn moeder het had geweten, zou ze persoonlijk het verzoek geschrapt hebben. Als ze genoeg informatie had, heeft mijn moeder nooit een foute keus gemaakt. En dus weigerde ze ook om haar koortsige, geel aangelopen baby uit het ondergrondse marinehospitaal van Adak te laten wegrukken en in het vliegtuig te laten smijten dat al langer dan zes uur op de startbaan stond te wachten. Omdat ik een temperatuur van 40,5 graden had die nog steeds steeg, raadden de artsen en mijn vader aan om me naar het vasteland over te vliegen, naar een echt ziekenhuis (niemand op Adak had ooit ook maar een lichte hartaanval overleefd zolang hij daar zat, niemand), maar mijn moeder weigerde. Ze was ervan overtuigd, met wat mijn vader altijd omschreef als een dierlijke, instinctieve angst, dat ik dood zou gaan zodra ik was opgestegen. Ze legde me in een gewone witte badkuip met koud water en zo overleefde ik. Ik bloeide zelfs op. Mijn oranje, vlekkerige huid kalmeerde geleidelijk tot een gezond babyroze, mijn ledematen ontspanden, en ik trappelde met mijn beentjes in het water tot ze me eruit tilde en we samen insliepen. Toen mijn vader zijn tijd bij de marine had uitgezeten, verhuisden we naar Ketchikan, een eiland voor de kust van Zuidoost-Alaska, waar hij een tandartsenpraktijk kocht en drie jaar later een vissersboot. De boot was een nieuwe Uniflite-kajuitkruiser van glasvezel, zes meter negentig lang. Op een vrijdag, laat in de middag, liet hij de boot te water, met zijn tandartsjas nog aan onder zijn jack, terwijl wij aan de wal stonden te juichen. Hij schoof hem op zijn ligplaats aan de steiger, en de volgende morgen stond hij op de rand van die steiger tien meter diep in helder, ijzig Alaskaans water te turen, waar de Snow Goose op de ronde, grijze stenen lag als een witte schim. Mijn vader had hem de Snow Goose gedoopt, omdat hij vol zat met dromen waarin die witte romp over de golven zweefde, maar hij was vergeten de hoosgaten dicht te stoppen op de dag van de tewaterlating. In tegenstelling tot mijn moeder had hij oor noch oog voor zaken onder de oppervlakte. Als we die zomer terugzweefden over de golven na een dag vissen (mijn vader had de Snow Goose laten lichten en schoonmaken, het bewijs dat volharding gebrek aan visie soms kan goedmaken), stond ik vaak op het open, maar hoog opgebouwde achterdek met de dagvangst aan heilbot, en werd tegelijk ermee de lucht in geslingerd telkens als mijn vader over een golf voer en in de volgende dook. De heilbotten lagen plat, als grijsgroene honden op het witte scheepsdek, hun grote bruine ogen keken hoopvol naar me op tot ik ze een klap met een hamer gaf. Het was mijn taak te zorgen dat ze niet uit de boot sprongen.”
David Vann (Adak Island, 19 oktober 1966)
De Duitse dichter, schrijver en vertaler Jan Wagner werd geboren op 18 oktober 1971 in Hamburg. Zie ook alle tags voor Jan Wagner op dit blog.
de veteranentuin
„Again he fighting with his foe, counts o’er his scars, Tho’ Chelsea’s now the seat of all his wars, And fondly hanging on the lengthening tale, Reslays his thousands o’er a mug of ale.” – Sir John Soane, inscriptie in het summerhouse
van het Royal Hospital, London – de veteranen groeien uit het gras omhoog in hun ere-uniformen; zware messingknopen knipogen mat in laat licht van de namiddag terug. ze groeien uit het gras zoals in mythen het leger van gezaaide drakentanden.
de veteranen laten hun tanden zien op foto’s die zo bruin als oud gras zijn geworden – vergeelder nog dan mythen. het begin, aldus die griek, van alle vormen is de strijd, daarin komt alles terug. de veteranen klimmen op de mat-
terhorn van hun herinnering, die mat in het tegenlicht straalt, de valse tanden, die diep in het dal al jaren terug achter zijn gebleven. stil in het gras de kleinkinderen, blij met minste vormen van spel – de veteranen echter niet en
minder nog hun streven, bij het met mythen omweven spel der koningen mat te gaan staan. (zij die witte stukken vormen gebruiken ivoor en walrustanden.) in de veteranentuin groeit het gras. de slak glijdt in zijn huis terug.
de veteranen denken vaak terug en amper vooruit. zo ontstaan mythen. de kleinkinderen spelen in het gras waar de kameraden in beten, mat van het gevecht. leven is: op je tanden bijten en het lot daarbij zelf vormen.
de zusters dragen witte uniformen en zijn toch warm. ze rijden hen terug naar binnen als eerste sterren hun tanden tonen en een heel leger van mythen volgt hen op hun kamers. waar het mat was door gewicht herrijst nu het gras.
donkere vormen dwalen over het gras – aan tanden valt te denken, of aan mythen. de koning staat terug in zijn mat.
„Wer hat mich gefunden? Wie sah ich aus?« Meine Mutter sitzt vor mir auf der Küchenbank, sie bestreicht sich ein Stück Baguette mit zerschmolzenem Camembert, sie sitzt, wie immer, wenn sie uns besuchte, auf dieser alten Holzbank, die Florian und ich, als Studenten, vor über zwanzig Jahren auf einer Reise durch Polen gekauft hatten, sie nippt an ihrem Darjeeling und will alles über ihren eigenen Tod wissen. »War mein Anblick eine Zumutung für dich?«, fragt sie. »Ich hätte dich gern beschützt«, sagt sie und klingt wie früher, wenn sie etwas von mir hatte fernhalten wollen; Nachrichten mit grausamen Bildern im Fernsehen, die ich nicht hätte sehen sollen, eine Todesgeschichte aus der Nachbarschaft, von der ich nichts hätte hören sollen. Eine Zumutung war ihr Anblick nicht. Sie wirkte schmaler als sonst, vor allem das. Sie lag im Bett, auf dem Rücken, zugedeckt bis zu den Schultern, das Gesicht leicht dem Fenster zugewandt, die Augen geschlossen, die Lippen geschlossen, mit einer Spur von Anspannung. Ich sah auch den Hauch eines Lächelns, ein wenig ironisch, wie ich es von ihr kannte. Die Situation hat dich nicht entblößt. Du bist gut davongekommen. Das würde ich ihr sagen. »Und? Was machen wir denn jetzt?« Sie klingt nicht betrübt, sondern auf trotzige Art belustigt. Als könnte sie ihren Tod mit einem »Och, nöö«, wie ich es oft von ihr gehört hatte, auf später verschieben, rückgängig machen oder wieder vergessen, wie ein schnell behobenes Problem. Ich war zwölf oder dreizehn Jahre alt, einige Tage vor Weihnachten, meine Mutter hatte ihr restliches Geld für Geschenke und Lebensmittel für die Festtage abgehoben, dann stahl ihr jemand das Portemonnaie, sie war für diesen Monat pleite, ich sah ihr an, wie enttäuscht und erstaunt sie war, dass ihr das jemand hatte antun können, dann lächelte sie, Och, nöö. Sie rief Freunde an, lieh sich etwas Geld, und es ging weiter. »Ich hatte meine Haare am Mittag gewaschen. Immerhin das. Waren sie in Ordnung? Oder sah ich bemitleidenswert aus?« Auch als es ihr miserabel ging, sie kaum eine Treppe mehr schaffte, überhaupt ihre Wohnung nur noch selten verließ, um sich selbst nicht damit zu konfrontieren, wie schwach ihr Herz war, kümmerte sie sich um ihre Frisur. Ihr akkurat geschnittenes, ohrläppchenkurzes Haar, ein Leben lang kaum verändert, dunkelbraun, dann dunkelbraun gefärbt, alle acht Wochen kam ein Friseur zu ihr nach Hause. Ich hatte gedacht, sie wäre unverwundbar. Doch dann saß ich an ihrem Bett, betrachtete ihr leicht gebräuntes, dahinter eindeutig blasses Gesicht, und zupfte an den Seiten ihr Haar zurecht, so, wie sie es gemocht hätte. »Weißt du, was frappierend ist?« Sie benutzte gern das Wort frappierend.“
De Nederlandse literatuurcriticus, essayist en letterkundige Kees Fens werd geboren in Amsterdam op 18 oktober 1929. Zie ook alle tags voor Kees Fens op dit blog.
Uit: Het werk van S. Carmiggelt
“Bij goed toezien – en ik zelf heb dat bij een verhaal eens gedaan – blijkt hoe geraffineerd zijn beste verhalen in hun geheel en in hun onderdelen in elkaar zitten, hoe afgewogen zijn proza is en elk klein effekt daarvan berekend is. Carmiggelt schrijft proza dat vanzelfsprekend lijkt en daarom veelal geen aandacht krijgt. En bovenal: niet alleen de moeilijkheid van het literaire werk geldt, ook de ongewoonheid van het onderwerp weegt, – en ook op dat punt kan Carmiggelt niet voor materiaal zorgen. Grof genomen kunnen Carmiggelts verhalen verdeeld worden in enkele hoofdsoorten: de kinder-, de poezen- en de kroegverhalen. In de twee eerste soorten ziet men de ongedwongenheid van het leven zonder maatschappelijke bindingen en dwars door alle konventies heen naast – en dat kontrast levert de humor op (als het kontrast al niet gegeven is vanuit de gebondenheid van de lezer zelf) – het aan banden gelegde leven van de volwassenen. In de kroegverhalen – en zij leverden het beste op dat Carmiggelt geschreven heeft; de eerste bundel ‘Kroeglopen’ vormt voor mij het hoogtepunt van zijn werk – ziet men werkelijkheid en vluchtplaats in een schijnbestaan met elkaar gekonfronteerd: naast de onveiligheid van het leven buiten de schemer, staat de veiligheid van het halflicht in de stilte van het kafé. Tot slot van deze korte karakterisering: het bovengeciteerde vers is, zoals uit opzet en toon blijkt, ook verwant aan de poëzie van Willem Elsschot, al is de poëzie van de laatste barser en komen diens woorden dieper uit de keel. Elsschot is een door Carmiggelt hoog bewonderd auteur; hij bezocht hem ook nu en dan, zelfs nog kort voor zijn dood. Een bijzonder mooi en informatief stuk is ‘Afscheid van Elsschot’ uit de bundel ‘Duiven melken’. Ook Carmiggelts proza heeft trekken gemeen met dat van Elsschot, tot in de konstruktie van sommige soorten zinnen toe (de altijd verrassende ‘want-zinnen’ bijvoorbeeld, die een mededeling of observatie in een algemeen perspektief zetten). Bij Elsschot ontbreekt evenwel een stilistische kunstgreep, die als een zeer eigene van Carmiggelt beschouwd kan worden: een persoon zichzelf in een monoloog te laten typeren. Er wordt in Carmiggelts verhalen veel beleden door de hoofdfiguren en die bekentenissen zijn door de auteur zo versneden, dat de taal een mens oproept. Carmiggelts vermogen de mensen letterlijk sprekend op zichzelf te laten gaan gelijken, is onuitputtelijk. En die lange belijdenissen, die levensverhalen, maken voor wie stad en mensen enigszins kent, nog iets heel duidelijk: de Amsterdamse achtergrond van het meeste vertelde. Zonder Amsterdam en de Amsterdamse aard is het meeste van Carmiggelts latere werk moeilijk te begrijpen: Moeilijker nog te begrijpen is, dat een geboren Hagenaar als Carmiggelt de mensen van Amsterdam zo heeft weten te betrappen, sterker: zich zo met hen heeft kunnen vereenzelvigen. Carmiggelts karrière als schrijver kan in enkele woorden weergegeven worden: een Hagenaar werd Amsterdammer.”
Kees Fens (18 oktober 1929 – 14 juni 2008)
De Duitse dichter, schrijver en vertaler Jan Wagner werd geboren op 18 oktober 1971 in Hamburg. Zie ook alle tags voor Jan Wagner op dit blog.
ZELFPORTRET MET BIJENZWERM
daarstraks alleen nog maar een dunne lijn om kin en lippen, nu een hele baard die groeit en wemelt, tot ik bijna lijk op magdalena, overal behaard
met bijen. het stormt van alle kanten op mij af, en langzaam, gram voor gram neemt het toe aan leven, ruimte, zwaarte, een roerloos middelpunt van zoemgezang . . .
nu ben ik met mijn uitgestrekte armen net een ridder wiens schildknapen hem in zijn wapenrusting helpen, alles aan hem bedekken met harnas en helm,
totdat bewegen bijna niet meer lukt, hij nog slechts staat te glimmen, met alleen een briesje achter alle glans, wat oude lucht, echt zichtbaar pas wanneer hij is verdwenen.
Een stervend blad is levender dan geen. Het is als half geronnen bloed aan ’t stroomen. Aan alle kleuren is de kleur ontnomen Die niet naar deze lijdensdroppen zweemt.
De hemel haalt de schatten uit de boomen, En kijkt langs kaalgerukte takken heen Om na die overdaad van edelsteen Zijn eigen bleeke droom te kunnen droomen.
Rood is de kleur van wilde nachtsignalen, Van jacht en van barbaarsche overvloed En van ’t verterend smachten naar een vrouw.
Bewaar uw teederheid voor ’t hemelblauw, October ; laat uw hartstocht nederdalen In blaad’ren die gedrenkt zijn in uw bloed !
November
Voorlaatste maand, bijna de Benjamin, En zoo veelvervig als een Jozefsrok, – Ook Jozef moest de donk’re groeve in, Waar hem de ijverzucht der broeders trok, –
Gij hebt in u iets van een zondebok, Maar ook iets van een heugelijk begin ; Gij zijt de wijn, de lust, de laatste slok, – Neen, de vóorlaatste : en dat is uw zin.
Al wat nog niet gestorven is mag leven In deze rijke dubbelzinnigheid, Die zich als luchtspieg’ling voor ’t einde plaatst.
Geen aarzeling deed Abrams slachtmes beven, Maar ’t weten: al wie zich gelaten kwijt Van ’t vóorlaatste bewaart zijn God voor ’t laatst.
December
Gehuld in mantels schrijdt het jaar naar buiten, Stromp’lend en oud, door ’t huisgezin beklaagd, Zijn ooren schuil achter de mantelkraag, Waaraan vanzelf reeds vlokken sneeuw ontspruiten.
Hij spreekt: ‘Vóor mij het offer wordt gevraagd Buiten ’t gezin vrijwillig mij te sluiten Blaas ik wat dunne ijzel op de ruiten, Niet als een antwoord, maar als wedervraag.’
Vraag, vraag in uw wanhoop eindeloos voort, O maand, die de last van ’n heel jaar moet dragen, Vreugde en leed van twaalf maanden tezaam.
Elk streepje tijd schetst gij waar het behoort : Het zet zich vast als ijzel op het raam En smelt tot ’t Niets van jaren, maanden, dagen.
Simon Vestdijk (17 oktober 1898 – 23 maart 1971) Borstbeeld in Harlingen door Pieter H. d’Hondt, 1972
De Duitse dichter, schrijver en vertaler Jan Wagner werd geboren op 18 oktober 1971 in Hamburg. Zie ook alle tags voor Jan Wagner op dit blog.
WIP
maak je zwaarder, roepen ze, dus knijp ik mijn ogen dicht, ik denk aan zakken vol cement en ijzergieterijen, aan olifanten, aan het anker
in zijn modder, waar een manoeuvre walvissen langsglijdt, aan de stierenkop van een aambeeld. nu alleen maar even adem inhouden en wachten. maar niets klimt of
daalt, terwijl ik een fazant hoor krijsen en de bladeren vallen – mijn onwillige benen te kort om ooit de grond te bereiken, mijn hoofd haast in de wolken.
“Niemand kan me overhalen om hier weg te gaan. Ik blijf. We noemen het onderland. Er is geen vaste vorm, het gebied verandert mee met de gemoedstoestand van de bewoners. Deze plaats opende zich aan mij op het moment dat ik mezelf zag verdwijnen. Of beter gezegd: ik heb de samenhang zien verdwijnen. Dat gaat eerst heel langzaam, zo langzaam dat er twijfel opsteekt of het überhaupt wel aan het gebeuren is, en dan ineens snel en onontkoombaar. Mijn hoofd en mijn lijf spraken niet meer met elkaar. Het gebeurde op een dinsdagavond. De ogen van de jongen die op me kroop stonden te dicht bij elkaar. Terwijl ik voor de zoveelste keer opgesloten zat in deze oude herinnering zakte ik door de lakens, achter de springveren van mijn matras, door het schuimrubber heen, langs de poten van mijn bed, die veel langer waren dan voorheen. Er leek geen einde aan de daling te komen. Het was donker. Tot ik me realiseerde dat ik mijn ogen stijf had dichtgeknepen. Ik was bang en opgewonden tegelijk. Ik weet nog dat ik knipperde en verbaasd was over de glittering van de wanden. Ik heb iets gevonden wat nergens anders te vinden is. Hier durven we de gruwelijkheden van vroeger recht aan te kijken, alle monsters uit het verleden leven samen met hun prooi, niemand is meer bang voor wat ons is overkomen. De mensen die gebroken zijn, die zelf van brokstukken, huid en bloed een nieuwe persoon moesten bouwen, hebben zich verzameld in een land dat verborgen blijft voor ieder die niet hetzelfde heeft meegemaakt. Ik vond het toen ik nergens anders heen kon. Alles in onderland is goed, hier bestaat niets dat me tegenstaat. Ik ben hier en ga nooit meer weg. Een druppel bloed rolt over de binnenkant van mijn been het doucheputje in. Het vermengt zich met water en kleurt alles rood. Ik durf niet meer naar beneden te kijken. Wat er een paar uur geleden gebeurd is, deed geen pijn. Aan de stang hangt al maanden een mintkleurige spons. Ik weet niet eens meer hoe hij er gekomen is. Nu haal ik hem eraf en spuit er douchegel op. Eerst mijn nek, ik schuur net zo lang tot het brandt. Mijn oksels mogen kapot, dat ziet niemand. Daarna mijn borstkas, nog voor ik begonnen ben voelt het vel tussen mijn borsten al dun aan. Ik schrob mijn linkerarm, de haartjes bewegen mee met de stroom van het water. De huid wordt rood en schraal. Ik doe mijn best het zo lang mogelijk uit te stellen. Ik glij langs mijn buik, ik laat mijn hoofd traag zakken. Aangekoekt bloed zit nog tussen mijn bovenbenen. Ik dep met de spons, zo zachtjes dat ik het haast niet kan voelen. Stukjes zwieren mee naar het putje en verdwijnen in afvoerleidingen, ver weg van mij. Ik knijp de spons uit onder de straal en beweeg opnieuw zachtjes langs de binnenkant van mijn dijen. Twee keer heb ik het gezegd. De jongen luistert niet. Of misschien luistert hij juist goed. Ik druk het ding tegen de haartjes aan. Heel even, zegt hij. Water en bloed mengen zich over mijn benen. Het maakte niet uit dat ik nee zei. Het maakte niet uit dat ik niet meebewoog. Ik ben zestien en tegelijkertijd iedere leeftijd die daarna komt.”
De zee was als saffier zo blauw die dag, De hemel brandde in opalen gloed; We hesen ’t grote zeil; de wind stond goed, En woei naar ’t blauwe land dat oostwaarts lag. Recht voor de boeg rees Zakynthos, ik zag Elke olijfgaard, elke kreek erop, Ithaka’s klip, Lykaons witte top, Arcadië’s heuvels met hun bloemenpracht. ’t Geklapper van de zeilen in het want, ’t Gekabbel van het water langs de ree, Een meisjeslach die opklonk van de boot, Was ’t enige geluid – toen ’t Westen rood Vergloeide en de zon verzonk in zee, Stond ik dan eindelijk in Griekenland!
De Nederlandse dichter Jan-Paul Rosenberg werd geboren op 16 oktober 1966 in Leiden. Rosenberg studeerde sociologie aan de universiteit van Wageningen en publiceerde in diverse literaire tijdschriften en bloemlezingen poëzie voordat hij in 2018 de Turing Gedichtenwedstrijd won met het titelgedicht van zijn debuutbundel “Laatste foto van de vrede” (in 2022 verschenen bij De Arbeiderspers). Het slotgedicht daaruit werd in 2020 bekroond werd met de Poëzieprijs van de stad Oostende. Als performer werkte hij mee aan poëzieavonden in onder meer Branoul, Perdu en ’t Einde van de Wereld. Als dichter ontwikkelt hij concepten die een brug slaan tussen poëzie, visuele kunsten en muziek, zoals voor het festival Zomer op Schokland. Hij is oprichter en directeur van Stichting Achterland, bruggenbouwer tussen literatuur en maatschappij, die met projecten als de Laaglandse Erfgoed Poëzieprijs en de boekenreeks Op zoek naar de stem van de eigen plek literatuur presenteert binnen een laagdrempelige en voor een breed publiek toegankelijke, want herkenbare context. Jan-Paul Rosenberg is sinds mei 2023 voor 2 jaar samen met Pauline Pisa benoemd als Stadsdichter van Zeist.
Ik ben de hemel
Voorbij het klare water van verwondering gevoed door mijn kompanen zon en maan ben ik de hemel waar het aardse licht ontspringt. Ik ben de vader van de grijs geworden wind en moeder van een oceaan, in mij vergaard voorbij het klare water van verwondering.
De tijd trekt door mij heen als tovermist. Tot hoeder van vitale eeuwigheid verklaard ben ik de hemel waar het aardse licht ontspringt.
Soms raakt mijn hart verzacht, mijn ziel verstild tot bron waaruit een magistrale dag ontstaat voorbij het klare water van verwondering.
Voor al wie denken dat wat lijkt onwrikbaar is en blinden blijven voor een dieper wezenslaag ben ik de hemel waar het aardse licht ontspringt.
In eenvoud koester ik een hoger ordening van wat in ruimte aan volledig leven raakt. Voorbij het klare water van verwondering ben ik de hemel waar het aardse licht ontspringt.
Kaarsjedienst (Stadsgedicht 16)
Waar woord voor woord het oude joelspel gloort rondom de voeten van gesteven heiligbomen schuttert een houtoctet en kinderkoren zingen glazen deuren open, zusters waaieren op vleugels tussen banken door en delen kaarsen uit, elk kind wordt drager van het licht dat om ons is, een vlammenstroom meandert stil de stenen ogen van de avond in. Uit het geraamte van de hemel sneeuwt het zwart op de gelijke graven in het park – twee witte zwanen vliegen ruisend op uit ingeslapen water, dwalen kalm zich los van de met kroos bebaarde gracht die zich omarmt weet door de wintergaarde. Alle vlammen komen hier vandaag tezamen langs de paden van de langste nacht en worden klank die als een sterrenbalts in alle wezens mag ontwaken.
Uit: Advocaat van de hanen (De tandeloze tijd, deel 4)
“Ho! Ho! Ho!’ riep de rechter- commissaris als een voerman. ‘Stop. Terugspoelen die band – tot aan het ontbijt. Dat wil ik nog wel eens horen.’ Hij was overeind gekomen, en de technicus volgde zijn voorbeeld. De technicus deed zijn werk. Spoelde, schakelde het apparaat weer in. ‘… angstaanjagender hem met aangeleerd cockney-accent te horen zingen…’, hoorde Quispel zichzelf zeggen. ‘Nee, dat is te ver terug’, zei de rechter-commissaris. ‘Over Frank Sinatra hebben we het wel een andere keer. Ik wil die hele ontbijtscène terughoren.’ De rechter-commissaris liep geagiteerd heen en weer. De officier van justitie, de advocaten van de bewaarders, Quispels eigen advocaat mr. Vlacq – ze keken allemaal stil voor zich uit, verbijsterd, duidelijk in grote verlegenheid gebracht door wat ze zojuist gehoord hadden. Het apparaat snorde. Quispel was even verlost van het moeten aanhoren van zijn eigen stem. Het zat hem niet lekker dat bij de verhoren ten gerieve van het gerechtelijk vooronderzoek naar de rol van de bewaarders ook de officier van justitie aanwezig was, een nogal vreemde gang van zaken. En niet zomaar een officier van justitie, maar dezelfde die destijds, na het eerste rijksrechercheonderzoek, vond dat ‘de zaak als afgedaan kon worden beschouwd’. Vernederend dat uitgerekend die vent hier nu uit de eerste hand mocht vernemen hoe nalatig Quispel was geweest. Quispels verklaring werd alsnog bij het gerechtelijk vooronderzoek betrokken. De technicus schakelde de band weer op afspeelsnelheid in. ‘… Kon het dat u alles zo goed zag en verstond?’ De stem van inspecteur De Moei. ‘Zoals gezegd’ – Quispels eigen stem weer – ‘het luikje stond open met mijn ontbijt er nog op. Ze vergaten het te sluiten door de plotselinge consternatie aan de overkant. De gang is betrekkelijk smal. Ik had, mede door de openstaande celdeur, een goed zicht op alles wat in de cel tegenover de mijne gebeurde. Ook horen kon ik bijna alles…’ ‘Ho. Stop,’ deed de rechter-commissaris weer. De technicus zette de band stil. ‘Mijnheer Quispel, ik heb u nergens horen vertellen dat het deurluikje uiteindelijk weer gesloten werd. Het heeft, neem ik aan, niet tot aan uw heenzending open gestaan…’ ‘Nou, het had niet veel gescheeld. Zo’n haast hadden ze me na het voorval te ontslaan… Pas na de zoveelste keer heen en weer lopen ontdekte een bewaarder – ik meen dat het Jaap was – het gat in mijn deur. Hij deed het met een kwaad gezicht dicht. Binnen het uur werd ik heengezonden. En daarmee hadden ze zo’n haast, dat ze vergaten me mijn spullen mee te geven. Enfin, ik vergat zelf er naar te vragen.’ ‘U suggereert dus…’ ‘… dat ik als mogelijke getuige, bijna letterlijk, werd gedropt, ja. Blijkbaar is niet eens mijn vals opgegeven naam geverifieerd. Men wilde mij kennelijk het liefst maar helemaal vergeten. Ik was als dronkelap ingesloten. Ze moeten welhaast het syndroom van Korsakov als diagnose gesteld hebben.”
A. F.Th. van der Heijden (Geldrop, 15 oktober 1951)
De Duitse dichter en schrijver Günter Grass werd geboren in Danzig (tegenwoordig Gdansk) op 16 oktober 1927. Zie ook alle tags voor Günter Grass op dit blog.
Dat van ons
Weids ligt het land waar, als zijn lied en folders kloppen, zich schoonheid heuvelachtig uitbreidt, naar het noorden vlak, heel dicht bevolkt (vandaag de dag) tot onder ’t dak. Waar ooit voor vaders toorn het kind zich moest verstoppen,
daar is geen toevlucht meer, nee, niets kan stiekem blijven. Herkenbaar zijn we zo, te kijk voor iedereen, dat alle buren, heel de wereld om ons heen de kiem van ons geluk als ongeluk ziet drijven.
Op dit moment heeft een verkeerde conjunctuur ons vetgemest. Van leed verzadigd kon de ellende aanslaan met de vrije markt als kuur. We kregen korting zelfs op onze zonden. Novemberland, vervloekt tot ijver, wacht met beven het laatste oordeel en de prijs, hoog opgedreven.
De Duitse dichteres en schrijfster Martina Hefter ontvangt de Deutscher Buchpreis 2024. Zij krijgt de prijs voor haar roman «Hey guten Morgen, wie geht es dir?» .De jury schrijft: “De hoofdpersoon in Martina Hefter’s “Hé, goedemorgen, hoe gaat het?” halverwege de vijftig, leidt een onzeker leven als performancekunstenaar in Leipzig en zorgt voor haar man, die aan MS lijdt. Tijdens slapeloze nachten praat ze met een Nigeriaanse liefdesoplichter die op haar geld uit is. De vraag rijst wie wie uitbuit – en wat er gebeurt als, tegen de verwachtingen in, de grenzen tussen digitaal gamen en echte genegenheid vervagen. Op fascinerende wijze combineert de roman het slopende dagelijkse leven met mythologische figuren en kosmische dimensies; het navigeert tussen melancholie en euforie en reflecteert op vertrouwen en bedrog. Martina Hefter vertelt dit allemaal in haar slim gechoreografeerde roman, die zijn eigen aantrekkingskracht heeft.” Zie ook alle tags voor Martina Hefter op dit blog.
Uit: Hey guten Morgen, wie geht es dir?
“Sie schlief schon seit einer Weile nicht mehr. Und wenn sie doch mal schlief, träumte sie von blöden Sachen, von kleinen Hunden, die zu hunderten in die Wohnung einfielen und wütend kläfften. Bald wurde sie selbst ein Tier, sie hörte auf, die Wohnung zu putzen. Nachts war das Tier hellwach, aber nicht besonders aktiv. Sie lag auf einer Gymnastikmatte auf dem Boden, ein paar zerstreute Bauchmuskel-übungen, das war alles. Eigentlich schaute sie die meiste Zeit an die Zimmerdecke. Ein Stuckrelief klebte da, mehrere konzentrische Kreise, auf denen Blüten schwebten. Sie waren so oft mit Farbe überstrichen, dass sie aussahen wie Planeten. Sie kreisten auf ihren Bahnen, Tag und Nacht. Es war ganz angenehm, die Planeten anzusehen und sonst nicht viel. Manchmal hörte Juno den Motor des Pflegebetts in Jupiters Zimmer brummen, dann wusste sie, er war noch wach, er verstellte das Kopfteil. Er musste es mitbekommen, wenn sie zur Toilette ging oder in die Küche, um sich ein Glas Wasser zu holen. Aber Jupiter stellte nie Fragen, und was hätte sie auch antworten können? Ich kann nicht mehr schlafen, weil mir alles zu viel wird. So was in der Art. Das war erstens falsch und hätte zweitens überhaupt nichts erklärt. Manchmal nahm sie das Handy und öffnete Instagram. In den Feed schaute sie gar nicht erst, der war meistens langweilig. Lieber gleich in die Direct Messages. Eine glitzernde, hüpfende Neugier. War wieder eine Nachricht von Unbekannt da? In diesem Fall war das Wort Anfrage fett und blau. Es war eigentlich fast jede Nacht fett und blau. Hi Schönste /Hallo Hübsche / Hi du Sonnenschein, wie gehts? Die ihr da schrieben, hießen Jimmy Taylor_354 oder Marcus DeBuonaventura. Sie hießen Phil Gibson1973. William Smith und Dr. Antonio Alessandro. Braunge-brannte Typen vor Segelyachten, weiße, grauhaarige Männer mit Basecap und Drei-Tage-Bart. Ein Cowboy in Stiefeln, der vor einer Ranch posierte. Ein US-Army-General im Kadettenkostüm. Ein Witwer mit zwei Kindern, in einer luxuriösen Küche buken sie Pancakes. In Wahrheit saßen jüngere Männer in einem Internetcafé irgendwo weit weg und tippten kitschige Lügen in den Rechner oder ins Handy. Juno hatte mal eine Doku auf YouTube gesehen, man nannte das Love-Scamming. Es schien ein gutes Geschäft zu sein. Man schrieb ältere, scheinbar alleinstehende Frauen unter einem Fake-Profil an. Ich sah dein Profilbild und war sofort hingerissen von dir Dann begannen die Love-Scammer, eine Beziehung anzubahnen. Guten Morgen meine Liebe. Was hast du heute gegessen? Gib gut auf dich acht I love you. Sticker mit roten Rosen. Sticker mit Kaffeetassen, auf denen Love stand. Ein junger Mann wurde gefilmt, wie er gerade in einem Buch über psychische Manipulation las. Ich vermisse dich so. Ich träume davon, mein Leben mit dir zu verbringen. Irgendwann baten die Love-Scammer die Frauen um Geld. Ich bin unterwegs auf Geschäftsreise und hatte einen Unfall, jetzt sitze ich hier im Gefängnis und komm nicht an mein Konto, kannst du mir kurz aushelfen? Juno war geschockt und fasziniert zugleich, wie viele Frauen es gab, die so was glaub-ten. Die in der Doku freimütig erzählten, welche Summen sie am Ende per Western Union in ferne Länder überwiesen hatten.“
