“It is early summer when we drive over to Bonnievale for the annual cheese and wine festival. Bright sheets of sunlight on the hills, flowers along the road bunching their colours, the jacaranda trees stained a pale purple. Then fields of shade like bruised mouths when loose-fitting clouds race before the sun and light’s throat suddenly grows deep. On our way the four of us—Adam and his red-haired lady friend Mercy (who doesn’t know that she is coloured), my wife Lotus and I—visit the Van Loveren wine farm, upriver, towards Ashton, to taste their cabernet sauvignon. We tongue the elixir around our mouths, then load several boxes in the boot of the car. One of the Retief brothers, estate owners, comes and goes with cap tilted over a crooked smile and trousers hanging on for dear life and decency just below the bulging belly, to keep pouring from a full bottle. A fragrant garden shades the back of the wine cellars. Jeanne Retief, the materfamilias, says: Yes, but who tamed the land? Who dug the irrigation channel and brought vines to this soil? Now the government paints us as intruders, but did they who were here before us ever plant a single tree? She knows. For fifty years or more she has been looking after every bush and shrub greening this unexpected paradise. She marked each major event by planting a sapling and bestowing upon it an appropriate name. Her eyes are two ancient tortoises hiding under the weathered stone of her face. Verwoerd, there (she points), soughing with birds; the fir is called Republic, it grew fast; King George needs a lot of water, a thirsty bugger; D. F. Malan was a shaggy palm tree, but he got blown over in the big wind; a rather rakish young Mandela, he will still grow in stature, of that you may be sure. The clouds need company. In the main street we stop before cousin Aletta’s shop where lady’s drawers and buttons and spools of thread and millinery and daintily printed bales of cloth can be seen through the glass front. The road surface has not been upgraded in fifty years. This is the town where I was born, those were the humpbacked hills riding the skyline in sombre procession, like old songs, and further back the same mountain range is still blocking off the interior. The badlands beyond the escarped blue horizon is known as Moordenaarskaroo, a dry inner heart where murderers and robbers and escaped slaves and runaway soldiers could find refuge. To be devoured by sun. The Breërivier: wide and soft and afloat with silvery clouds. The road which snakes along the green banks to slither through the agglomeration is called Boesmanspad. White settlers pen off a first farm near the river crossing—Boesmansdrift. Later comes the project to build a village.”
Breyten Breytenbach (Bonnievale, 16 september 1936)
Allerliefste, ik stuur je een palmtortel want niemand zal een boodschap die rood is neerschieten. Ik werp mijn palmtortel hoog in de lucht en ik weet dat alle jagers zullen denken dat het de zon is. Kijk, mijn tortel komt op en mijn tortel gaat onder en waar hij vliegt daar schitteren oceanen en bomen worden groen en hij kleurt mijn boodschap zo rood over je vel
Want mijn liefde reist met je mee, mijn liefde moet als een engel bij je blijven, als vleugels, wit als een engel. Je moet van mijn liefde blijven weten als van vleugels waarmee je niet kunt vliegen
Vertaald door Adriaan van Dis
(de reis van de nachttovenaar)
“When I was learning Shona in Bukera I unexpectedly saw some ladies bathing in the Merahari River. Fortunately I have poor eyesight.” – Ngomakurtra
je zegt dat poëzie een schaduwspel is? dat betekenis altijd op het punt staat te vertrekken en het gedicht als een afgeworpen vervelling achterlaat?
luister: jij bent een maanbevlekte boodschapper moe van sommen te maken in het bouwvallige huis vol vogels die met hun snavels als scharen de bloederige lakens om de doden los proberen te scheuren
jij bent hier om aan die gestalte tussen vreemden op de gang die zo lang al wist dat het hart onderweg is naar een verre aankomst – om aan die man met zijn etterende gezicht weerspiegeld in het glas zijn hoed te overhandigen
mag ik deze regels weer voor je vertalen? jij bent dus hier om een hoed te overhandigen aan die gestalte daar met zijn etterende gezicht in het kijkglas die man die al zolang weet dat het hart op pad is naar een vreemde begeerte tussen vreemden en vogelpoep op de gang
je bent hier niet om de maan te vernielen
ik wil samen met je reizen met je boodschappentas vol versregels als afgetelde kralen wanneer jij spiegelbang door de doolhof loopt het marmer overal bevlekt met tranen voor gesneuvelden met kromsnavelkraaien in donkere bomen ik wil je laten zien hoe de maan beweegt als een spiraal
om bij jou uit te komen als een droom in de nacht of als een rakelingse vogel boven sombere boomtoppen zodat je niet bang hoeft te zijn en nooit meer verdriet zult hebben als mijn hart omlaag stort als de vreemde met het etterende gezicht op je schiet
heeft de dood je geveld? zeg je dan dat poëzie een schaduwspel is?
kom: ik pluk de volgorde uit de hemel terwijl kralen van maantranen door je vingers glijden kom ik pak de hoed van de glinsterende rots af en buk mij om de afwezigheid te strelen
kijk: ik ben de boodschapper die jou komt berichten dat de vlucht een spiraal is al die marmeren gedenkstenen bevlekt met woorden van rouw tot hier op het eiland waar vreemden met etterende gezichten de kralen verkwanselen die als wolkenpatronen geborduurd zullen worden op vlaggen
om als je terug bent uit de dood aan jouw mensen in de gang te berichten dat een gedicht altijd het verhaal vertelt van een vervelde betekenis
Vertaald door Laurens Vancrevel
Breyten Breytenbach (Bonnievale, 16 september 1936)
“If we want to know what it felt like to be alive at any given moment in the long odyssey of the race, it is to poetry we must turn.” (Stanley Kunitz) For when you hold a poem to your ear you hear the deep-sound, the movements we are part of, conveying not so much a literal meaning as an existential sense. It constitutes the spinal chord of remembering. And it reminds us that remembering is movement. Yehuda Amichai once claimed that poetry was the last art form meant for the single human voice to communicate in a totally free fashion across boundaries of tongue and of time. Nothing could be more personal and nothing could be more selfless. It may be described as a Way of Telling (off) the Self. He might as well have added that it is also the first form, the most ancient chant of daybreak, fragile and indestructible. It conveys no power (except the non-power of freedom and free-fall); it normally doesn’t give access to privilege or to status. Alles van waarde is weerloos, the Dutch poet, Lucebert, wrote. “Everything of value is defenseless.” And the defenseless should be held cupped in the heart. Over the ages contexts fade to a palimpsest, references become interpreted to an utter corruption of the original intention, the religion within which the poem lived like a fish in its ocean or bathtub of unsolicited understanding will have disappeared, the music to which it was set no longer exists -and yet this thing, this harmless but explosive mining metaphor and tool tracing the texture of living, this frail bark-the poem-comes to us down the ages in an instantly recognizable shape. As drunken boat. I am the beloved addressed by Li Bai in his Middle Kingdom lament all of these many centuries ago; the deep-sound comes to me through the mutation of a tongue of languages. The poem survives unadulterated because poetry partakes of the how it is to be alive, not the because or the therefore. It is, always, a homage to all those alive at the time of reading it-written in the possible tense, not the past or the future imperfect, but the perpetual might-be: when it functions fully it will bring a tongue-exciting beauty and appear as effortless as water seeming in a well. And curiously, it is as always an epitaph, drenched and darkened by an inkling (and inking) of death as certain and as enlightening as dawn; it will be water smoothed by wind which came from nowhere, waiting to be drawn by Charon’s oar. And the voice will remain encapsulated in its form the way wind is born from nothing. The poem is crypt, or just a hollow in the ground, where the swaddled remains of rot-darkening flesh has long since perished but where the voice is kept alive. The poem is the phone booth of the ancestors.”
Breyten Breytenbach (Bonnievale, 16 september 1936)
De Duitse dichter en schrijver Crauss werd geboren in Siegen op 19 september 1971. Zie ook alle tags voor Crauss op dit blog.
I
Opheliaten
ontzagwekkend water: de ouden staan klaar op het corroderende doek. Vernis; vedute, een dam opheliaanse pezen. natuur en vermoeidheid, sproeikraag aan gerimpelde halzen; het plezier in schoonheid. verdrinken. het STRANDEN zal bron zijn.
II
de rivier is zwijgzaam. geen steen, geen ijzig gorgelen; de meisjes sterven ergens anders, hier rusten ze. enkel: is deze TRANCE niet bedrieglijk? wij hebben ervaren, water kan meer. en eenzaam reeds wordt het wachten voor de knapen. open breken de wegen en scheuren. daar!
Uit: Een seizoen in het paradijs (Vertaald door Adriaan van Dis)
“Ik getuig voor God en mensdom dat ik heb gedaan wat ik kon doen. De mens is zwak. Nu staat Ashoop weer ergens te treuzelen. En stel je nou voor dat iets op het allerlaatste moment misloopt. Als alles nu in duigen stort? Stel dat een aardbeving de startbaan splijt of dat een doof musje zich nestelt in een van de straalmotoren of dat de Sovjetters en de Amerimoordenaars besluiten om juist deze morgen hun uitstaande geschillen te beslechten? Maar uiteindelijk. Les passagers pour Nice, Kinshasa, Johannesbourg sont invités… De balans slaat door, we gaan het onvermijdelijke in, we worden van de ene in de andere werkelijkheid geschonken. In een afgeschut hokje worden we gevisiteerd door agenten die duidelijk hun handen kennen. Camera in de lucht, de lens naar boven gericht, en druk op het knopje. Sluiterklik. Zeker bang dat het schiettuig is. En aan boord. Ventilatie. Riemen vast. Laatste psalm. Ik voel kriebels tussen de schouderbladen waar de vleugels groeien. De dag daagt over Parijs: grijze gebouwen, grijze rook uit de grijze schoorstenen, opgenomen in de grijze lucht. De zon hangt groot en rood en onwerkelijk even boven de horizon van het stadsgroen, zoals een zon op een grijze foto. Wanneer ieders oren flink zijn dichtgeklapt, rolt het vliegtuig naar voren, en plotseling springen we bijna loodrecht op in de lucht. De huisjes en straatjes met de eerste vroege-ochtend mieren vallen verschrikkelijk snel onder ons weg, worden irreëel en potsierlijk. Over de vlucht zelf valt niet veel te zeggen. Mensen die gehypnotiseerd worden, die met open ogen zwijmelen als levende lijken, ondergaan waarschijnlijk dezelfde ervaring als wij vandaag beleven. Je bent voorbestemd. En afgesteld, als een bom met een ingebouwd mechanisme die jou richt op een doel waar je op een vooraf bepaald ogenblik zult ontploffen. Je eet, je probeert te lezen, je kijkt zonder enige belangstelling uit het raampje, je denkt, je slaapt, je sluit je ogen en ziet alles, het zal nooit weer donker worden, je schrikt wakker en beseft dat je niet hebt geslapen, je leest, je eet, de zon is in je hoofd maar het is een zilverkleurig object, heel licht, van metaal gemaakt, zonder enige hitte, de zon is een vis in de lucht. Nice? Een vliegveld, winkels, passagiers met bontjassen en geïllustreerde tijdschriften, glanzende vloeren, douaniers met kepie’s. Pas boven de Sahara word je weer door de opwinding gepakt. Hoe grandioos en eindeloos is zo’n land! We vliegen hoger dan de vlieswolken maar we zien van de rotsformaties en zandkolken onder ons elke rif en rib en duin en versteende tuin, de subtiele kleurnuances van okergeel over grijs naar baksteenrood. Afrika! Afrika heeft een andere dimensie. Het heeft iets dat zich helemaal niet stoort aan de mens en zijn kleine futiliteiten, iets dat absoluut los staat, en onaantastbaar. Europa is een getemd, bijna zwakzinnig beest, als een koe met puistjes of een kat met verrotte tanden. Maar Afrika is eeuwig. In Afrika is de mens een zwerver, een bezetter, een vergankelijk fenomeen. De Europeaan heeft zijn grond naar behoefte bevuild; de Afrikaan moest zich zelf bij Afrika aanpassen. Niet om bezit te nemen, maar om geduld te worden – of om er deel van te kunnen uitmaken. Wat telt een leeftijd in Afrika? Het is een lange snoer kralen van oerouders tot nageslachten, een kralensnoer dat klikt en klakt, dat makkelijk breekt en uit elkaar spaten in het zand verdwijnt, en de kralen zijn in ieder geval alleen maar besjes van de boom of van klei. De mens was altijd in Afrika. De Afrikaan hoeft niet te weten waar hij vandaan komt of waar hij naar toe gaat. Hij hoeft het niet te weten want hij heeft nog nooit onder de waan geleden dat hij het niet weet.”
Breyten Breytenbach (Bonnievale, 16 september 1936)
Uit: Een seizoen in het paradijs (Vertaald door Adriaan van Dis)
“Rattegif
zou niet veel helpen want dat strooien ze ‘s morgens al samen met de as
van een eerste sigaret over hun pap. De enige manier om aan hem te
ontkomen leek het dak, onze koffers met touwen om de nek en onze
schoenen in de jaszakken, als dieven in andermans nacht. Gelukkig zijn
hoernalisten even lui als ze beginselloos zijn. De snor uit Londen
besloot dat het dichtstbijzijnde café zijn beste uitkijkpost zou zijn en
dáár heeft het bruine of rode vocht te goeder tijd zijn visie
vertroebeld en zijn jachtinstinkt afgestompt. Over schoenen gesproken:
Ashoop zou de pelgrimstocht samen met ons maken. Ik bedoel, ik wil
Ashoop nu maar meteen tot het relaas toe laten. We hebben hem omgepraat
om mee te gaan en een paar dagen geleden maakte hij zijn opwachting uit
Rome, met splinternieuwe schoenen, van die bruine Volkswagentjes met
dikke Zolen en nog dikkere hakken. ‘Speciale sneeuwbanden’ zou je ze
kunnen noemen, of het soort schoenen dat Alan Ladd altijd droeg als hij
in films tegenover Ava Gardner speelde en waarbij ze haar in een gat in
de grond lieten staan zodat ze tijdens het schieten van liefdesscènes op
wederzijdse mondhoogte konden zijn. We hebben maar weinig
geslapen. Op straat was het nog stikdonker. Een taxichauffeur die, zoals
voorzien door de voorzienigheid, in onze straat woont, schoof zojuist
nog halfslapend achter het stuur om zijn dagdienst te beginnen. Hebbes.
Hij legde een draagbaar rood tapijt en zijn jasje voor onze voeten, want
we waren op reis naar het Grote Groot. Zwaar bepakt en bezakt kiest
zijn taxi koers door de grauwe voorsteden, op naar Le Bourget. Onderweg
wisselen we mondjesvol woorden. De stad sluimert nog en het besef dat we
aan de pas geboren grijze dag gaan ontsnappen, weg uit de winter, is
fantastisch, haast ongelooflijk. De chauffeur praat met een accent uit
de Midi. Zuid!
We
konden onze zitplaatsen aan boord op een kaart kiezen, zodat je weet
waar en hoe je er uitdondert als het ding op een bergspits tot sterven
komt. Toen moesten we wachten op de aankondiging van onze vlucht, op de
inscheping. Opeens konden we bijna niet meer recht op onze voeten staan.
Je waagt het ook niet ergens te gaan zitten uit vrees dat je
onmiddellijk wegtuimelt in de zich openende nacht van bewusteloosheid of
dat je uit woordeloos plezier je broek zal natmaken. Dan maar sterke
koffie drinken. Nu begin je te vitten en je humeur verfloddert. Is alles
en iedereen nu hier? Waar is alle handbagage? Ik heb jullie toch gezegd
dat onze spullen te zwaar zijn. Wie draagt wiens camera zonder
uitvoerbewijs. Wat zitten ze dan te donderjagen.”
Breyten Breytenbach (Bonnievale, 16 september 1936)
*************************
In de tweede helft van de jaren negentig werkte Frans Roumen aan een roman die de titel “Vriendschappelijke brieven” had moeten krijgen. Het manuscript gold na een verhuizing jarenlang als zoekgeraakt. Onlangs werden er echter toch flinke delen van bij een grote opruimactie ontdekt in een oude doos in de kelder. Romenu heeft de toestemming gekregen om er regelmatig fragmenten uit te publiceren. Vandaag volgt het derde van een nog nader te bepalen aantal
Uit: Vriendschappelijke brieven
“Nijmegen, 3 april 2005
Lieve Cor
Jouw
motor en Amsterdam, dat geloof ik allemaal wel, maar een verborgen
passie voor houtzagen? En vooral het detail dat je je aanbiedt in een
kleine advertentie.
Ik
kan er niets aan doen, maar sinds onze samenwerking enkele jaren
geleden„ geloof ik het dan achteraf toch niet meer helemaal.
Nu
heb ik niet meteen een passend kaartje in huis, maar godzijdank wel een
printer (ik zou er zo een kaartje bij kunnen downloaden), maar goed,
het is een brief geworden.
Ik
veronderstel dus maar bij deze gelegenheid dat je me hebt willen
vertellen dat je je in Arnhem bezig houdt met natuur en milieu en dat
hetgeen je op dat terrein doet in het verlengde ligt van onze
samenwerking destijds? De ondeugende blik en de ondertoon zijn
kenmerkend voor jou bij dit soort mededelingen over houtzagen… Cor
vertelt mij iets en het is net als in een gedicht van Achterberg: “Lees
maar, er staat niet wat er staat.”
Ik
had er waarschijnlijk mee moeten leren leven als ik de liefde van je
leven was geworden. Nou ja moeten… zoiets doe je dan graag nietwaar?
Bovendien hou ik van poëzië.
Ik
vroeg je: Hoe is het met de liefde, Cor? en toen zei je: “Daarom ben ik
hier”. Nou geloof ik niet dat je op onze leeftijd op zo’n feest als de
Kiss Kiss Club nog de liefde van je leven tegenkomt, al is het nooit
uitgesloten natuurlijk. Oude liefdes kom je er wel regelmatig tegen en
in het geval van gisteren had ik het geluk jou weer eens te zien.
Alleen
al met onze begroeting had ik er het entreekaartje helemaal uit… De
ene kus is immers de andere niet en deze van gisteravond wordt in mijn
geheugen opgeslagen naast de herinnering aan onze ontmoeting bij Wil, de
spelletjesavond op de Henri Dunatstraat en je bezoek aan mij in
Nederasselt.
In
de persoon van mijn tennisvrienden Aryan en Frank had ik trouwens
genoeg liefde zelf meegenomen en misschien is dat wel de beste manier om
nog naar zo’n feest als de Kiss Kiss te gaan. Dan is het bij voorbaat
al geslaagd. Maar gisteren waren er dus zelfs twee extraatjes.
Een politieman op het podium en een in de zaal. Het was leuk, Cor. Vandaar deze brief.
En graag tot ziens,
Het oude Doornroosje in Nijmegen, jarenlang de locatie voor de Kiss Kiss Club
The stillness that doth wait on change is here, Some pause of expectation owns the hour; And faint and far I hear the sea complain Where gray and answerless the headlands tower.
Slow fails the evening of the dying year, Misty and dim the waiting forests lie, Chill ocean winds the wasted woodland grieve, And earthward loitering the leaves go by.
Behold how nature answers death! O’erhead The memoried splendor of her summer eves Lavished and lost, her wealth of sun and sky, Scarlet and gold, are in her drifting leaves.
Vain pageantry! for this, alas, is death, Nor may the seasons’ ripe fulfilment cheat My thronging memories of those who died With life’s young summer promise incomplete.
The dead leaves rustle ‘neath my lingering tread. Low murmuring ever to the spirit ear: We were, and yet again shall be once more, In the sure circuits of the rolling year.
Trust thou the craft of nature. Lo! for thee A comrade wise she moves, serenely sweet, With wilful prescience mocking sense of loss For us who mourn love’s unreturning feet.
Trust thou her wisdom, she will reconcile The faltering spirit to eternal change When, in her fading woodways, thou shalt touch Dear hands long dead and know them not as strange.
For thee a golden parable she breathes? Where in the mystery of this repose, While death is dreaming life, the waning wood With far-caught light of heaven divinely glows.
Thou, when the final loneliness draws near, And earth to earth recalls her tired child, In the sweet constancy of nature strong Shalt dream again—how dying nature smiled.
Silas Weir Mitchell (15 februari 1829 – 4 januari 1914) Philadelphia, de geboorteplaats van Silas Weir Mitchell
Uit: Een seizoen in het paradijs (Vertaald door Adriaan van Dis)
“30 december Halfzeven. Nog enkele uren, minuten bijna. De overgang tussen winter en zomer, leven en dood, Europa en Afrika, zijn een vervreemding, kastratie – balling-schap – en integratie. Buiten is geen geluid, geen vogel, geen wind of melkkar of auto. Niets. Doods. Alleen een klein stukje halve maan, dat als een schurftige koe op haar post, over haar kalf moet waken. Buiten is de dood. Het is tijd om te vertrekken. Hij heeft niet geslapen, en de nacht van gisteren evenmin, en de nacht daarvoor nog minder. Je moet dood zijn voordat je kunt herrijzen. En met de vermoeienis wordt de opwinding in bedwang gehouden. Vermoeienis wordt in de aderen gespoten om het hart te kalmeren. Tegen de vroege morgen heeft hij zich verkleed, keek naar zijn naakte lichaam, naar de ribben en de knieën. Een oude monnik zit al rechtop, stil in meditatie. Als je niets wil worden moet je vroeg uit de veren. Een meditatie waar komen en gaan geen verschil maakt. Een stilte. Noch winter, noch zomer. Maar tussen geboorte en dood trappen we wat lol. Neem me niet kwalijk, meester, maar dit is een avontuur waarin je jezelf met heel’t hart en nieren en darmen moet storten. Je kunt hier niet afzijdig tegenover staan. Daar ginds moet een oude ik gehaald worden opdat hij finaal tot rust kan komen. Alles is in orde; alles is opgeruimd. Hij heeft de pantoffels waarop hij al jaren rondsloft als aandenken aan zijn land – fetisjist – uiteindelijk ook in de vuilnisbak gegooid. De dag zal grijs over de stad komen, over de winter; zal net genoeg licht maken om je weg uit dit koude hol te kunnen zien. ‘Kom lief Vlekje, word wakker! Sta op! We moeten gaan!’ Wanneer je erg moe bent is het alsof je je in zee bevindt. (Misschien is de zee wel de moeheid om jou.) Het ene ogenblik ben je zo paniekerig als kippevel, ervan overtuigd dat je iets essentieels hebt achtergelaten, dat je te laat zult aankomen enz. Dan ontspan je weer even argeloos, alles speelt over en om je heen alsof het jou niet aangaat, alsof je lichaam niet ter zake is. De avond voor ons vertrek geven we de laatste instrukties en raad aan de sprieterige Amerikaanse die tijdens onze afwezigheid op het huis zal passen. We hebben alle mogelijke voorzorgsmaatregelen tegen burgeroorlog, de pest, staking, en zondvloed proberen te treffen en hopen stil (ík tenminste) dat, terwijl we weg zijn, een stier van een vent zijn opwachting en inbraak zal maken om onze loge van haar verbeten kuisheid, die aanleiding geeft tot een onooglijke staroogigheid, te genezen. Ons huis is een huis van de liefde. Ons vertrek – en vooral ons doel – hebben we voor al onze vrienden en kennissen geheim proberen te houden. Zij die wel de lont zagen smeulen, kwamen in de laatste nacht afscheid nemen met zachte glimlachen en warme handpalmen; geamuseerd door onze holderdebolder opwinding. Een journalist, van het journalistige Zuid-Afrikaanse soort dat hun werk ziet als strips zonder plaatjes, is ons vanuit Londen op het spoor gekomen en we konden zijn snuivende snor in de kier tussen voordeur en vloertegels angstig op en neer zien gaan.”
Breyten Breytenbach (Bonnievale, 16 september 1936)
Heeft u gewonnen? Loop dan even mee naar achteren,
hier komt een willekeurig einde aan. Waar zijn uw adviseurs,
of bent u voorbereid? ‘Je komt er tegenwoordig
niet meer aan te pas.’ Een paleis voor uw gedachten.
Nu u zo weinig heeft te zeggen, laat ik vast verklappen waar wij u niet op hebben gewezen: het tegenlicht, het prijzengeld, de voorgeschreven zinnen, de herhaling tot vervelens toe en de gevolgen desondanks.
Zoveel woordkeus komt er aan te pas als u bevatten kunt. Wij schrappen niets, u bent van onschatbare waarde. Wij kunnen u zelfs onmogelijk met droge ogen aanschouwen.
Blijft u hier maar even staan. Zo mist u alle hoogtepunten. Fraai is dat: is het buitenaards genoeg, blijkt er altijd weer een markt voor te vinden. Blij dat dit eruit is?
Land zo ver je kijken kunt
En dan gaat het doek op, het rode woordje exit stelt ons gerust.
Je concentreert je weer op de verkeerde dingen, in de verte doe je me
zelfs denken aan iemand anders. Zo met die sigaret in je mondhoek,
een reisgids in je linkerhand, je wapen in je rechter. Verdacht veel
aandacht voor het detail. Is deze verering wel terecht? Hoe ver draagt je echo? Onze kijkzucht overtreft de stoutste verwachtingen, maar het is niets om je zorgen over te maken, jouw schuld is het niet, zoals je daar staat, de afstand ontmaskerd: het beeld is nauwelijks weg te denken.
Er stond iets te gebeuren? Of is het al voorbij, de vingers aan de trekker, de kringelende rook – dat kan ik niet hebben gedaan denk je nog, dat kán ik niet hebben gedaan. Al die achterdocht om niets, gekneed uit het soort stof waar, in een uiterst verleden, dromen werden gemaakt.
“Hier staan wij dan, in de striemende regen aan de rand van Medemblik, een handvol oude, verdrietige mannen die ooit avond aan avond barstensvolle zalen wisten te verbijsteren en door de kunstkritiek uit die dagen eenstemmig tot – ik citeer – ‘de paladijnen van een nieuw tijdperk’ werden uitgeroepen. Nieuw tijdperk, jawel! Nog geen drieënhalve maand duurde het of het hooggeëerde publiek gaf als vanouds overal weer de voorkeur aan het gladde vertoon en de gemakzucht van het tweede garnituur dat alleen per abuis misgrijpt, al doende moppen tapt en het liefst bovendien nog om het geslachtsdeel een hoepeltje of wat zou laten cirkelen, als het fatsoen dat toestond. En niet lang daarna zagen ook de kenners hun vergissing in en lazen wij over – ik citeer opnieuw – ‘behaagzieke dilettanten die door niemand serieus genomen zullen worden, aangezien het wezen van de behendigheidskunst hun ten enen male ontgaat’. Nee, leuk was dat allemaal niet, om van hetgeen wij sedertdien te verduren hebben gekregen nog te zwijgen, maar het heeft ons in ieder geval niet verhinderd te blijven jongleren, zoals er volgens ons gejongleerd moet worden. En als het nieuwe tijdperk niet aan de wereld besteed blijkt te zijn, zo verzekerden wij elkaar onderwijl op onze zolders en in onze achtertuintjes tussen de waslijnen, dan moet de wereld het zelf maar weten. Zo verstreken de jaren en op zekere dag kwamen wij tot de ontdekking dat het tweede garnituur van vroeger vergeleken bij de ellendelingen die naderhand de podia veroverden gerust een stelletje onvervaarde avonturiers genoemd mocht worden. En die lamstralen waren weer een verademing, als je zag wat een volgende lichting ervan terechtbracht… Het zou van weinig smaak getuigen om uitgerekend hier verder nog een woord vuil te maken aan de wijze waarop er tegenwoordig met de kostbaarheden van de zwaartekracht wordt omgesprongen. Wat ik alleen maar wilde zeggen is dat men ons van alles en nog wat voor de voeten kan werpen, behalve dat wij ons met laf effectbejag hebben ingelaten, een enkele schnabbel wellicht niet meegerekend. En met gegoochel, ballet en lolbroekerij gelukkig evenmin. Wij zijn er, kortom, in geslaagd de weg van de minste weerstand te vermijden. En in nog heviger mate – van die intensiteit is dit einde het bewijs – geldt dit voor degene van wie wij vandaag afscheid nemen en die ons op zijn beurt keer op keer van virtuositeit heeft beschuldigd – jullie herinneren je hoe hij bij het uitspreken van dat woord de punt van zijn karakteristieke neus tussen de toppen van duim en wijsvinger placht te vatten, wat hij in de vele, veel te vele nadagen van zijn loopbaan als een prestatie van formaat aangemerkt wenste te zien-, eens ons voorbeeld, onze inspiratiebron en ons idool, Daan Dativo, God hebbe zijn ziel, als het Hem tenminste lukt daarop de nodige vat te krijgen!”
Frans Kusters (16 september 1949 – 20 november 2012) Op de achterkant van de verhalenbundel “Paarse dingen”
“Everyone in the Public Defender’s office had to take the jail rotation. Unlike my colleagues, I didn’t mind it. If, as my law school teachers had insisted, the law was a temple, it was a temple built on human misery and jails were the cornerstones. It was salutary to have to encounter the misery on a regular basis because otherwise it became too easy to believe that trials were a contest between lawyers to see who was the craftiest. It was good to be reminded that when I lost a case someone paid a price beyond my wounded pride. Not that I was in particular need of that memo at the moment. A few months earlier, I’d lost a death penalty case where, rara avis, my client was innocent. Not generally innocent, of course—he had been in an out of juvie hall, jails and prison since he was 15—but innocent of the murder charge. After the jury returned its guilty verdict, I snapped. When the judge asked the usual, “Would you like to have the jury polled, Mr. Rios?” I jumped to my feet and shouted, “This isn’t a jury, it’s a lynch mob.” He warned me, “Sit down, counsel, or I’ll find you in contempt.” I unloaded on him. “You could never hold me in more contempt than I hold you, you reactionary hack. You’ve been biased against my client from day one . . .” I continued in that vein until the bailiff dragged me out of the courtroom and into the holding cell. Eventually, I was released, lectured, held in contempt, fined a thousand dollars, and relieved as my client’s lawyer. When word got around the criminal defense bar about my rampage, I received congratulatory calls but not from my boss, the Public Defender himself. A death penalty trial is really two trials, the guilt phase where the jury decides whether the defendant committed the charged murder, and the penalty phase where the same jury decides whether to sentence him to death or life without parole. My outburst came at the end of the guilt phase. This meant another deputy public defender would have to be appointed to the case, get up to speed, and argue for my client’s life in front of the same jury I’d called a lynch mob. “I should just fucking fire you,” Mike Burton told me, savagely rubbing his temples. The PD was a big man, an ex-cop in fact who had his own awakening about the criminal law system after he watched his partner beat a confession out of a suspect in the days before Miranda. “The only reason I’m not is that if Eloy does get death, at least you’ve handed us grounds for appeal.” He glared at me. “Ineffective assistance of counsel.“
“THOMAS BROWN STOPPED going to church at twelve after one Sunday morning when he had been caught playing behind the minister’s pul-pit by several deacons who had come up into the room early to count the money they had collected from the other chil-dren in the Sunday school downstairs. Thomas had seen them putting some of the change in their pockets and they had seen him trying to hide behind the big worn brown pul-pit with the several black Bibles and the pitcher of ice water and the glass used by the minister in the more passionate parts of his sermons. It was a Southern Baptist Church. “Come on down off of that, little Brother Brown,” one of the fat, black-suited deacons had told hint. “We see you tryin’ to hide. Ain’t no use tryin’ to hide in God’s House.” Thomas had stood up and looked at them; all three of them, big-bellied, severe and religiously righteous. “I wasn’t tryin’ to hide,” he said in a low voice. “Then what was you done behind Reverend Stone’s pulpit?” “I was praying,” Thomas had said coolly After that he did not like to go to church. Still, his mother would make him go every Sunday morning; and since he was only thirteen and very obedient. he could find no excuse not to leave the house. But after leaving with his brother Edward, he would not go all the way to church again. He would make Edward, who was a year younger, leave him at a certain corner a few blocks away from the church where Saturday-night drunks were sleeping or wait-ing in misery for the bars to open on Monday morning. His own father had been that way and Thomas knew that the waiting was very hard. He felt good toward the men, being almost one of them, and liked to listen to them curse and threaten each other lazily in the hot Georgia sun. He liked to look into their faces and wonder what was in their minds that made them not care about anything except the bars opening on Monday morning. He liked to try to dis-tinguish the different shades of black in their hands and arms and faces. And he liked the smell of them. But most of all he liked it when they talked to hint and gave him an excuse for not walking down the street two blocks to the Baptist church. “Don’ you ever get married, boy,” Arthur, one of the meaner drunks with a missing eye, told him on several oc-casions. The first time he had said it the boy had asked: “Why nor?”
James Alan McPherson (Savannah, 16 september 1943) Cover
was het Rimbaud die de dichtkunst
aan de vooravond van zijn vertrek
naar Afrika
op de knie heeft genomen zodat ze
wenen kon?
want in Afrika is het ’t voorrecht van een dichter immers dat je niet hoeft in te staan voor je opinies
je neemt het gedicht op je schoot die schattige buikpop: en laat het dan een dans dansend vrijheidsliederen zingen voor Afrika
aan de wereld te kunnen zeggen
aan de wereld te kunnen zeggen
de weg te onthouden
wanneer de gedachte aan
het grote vergeten voor
nog een aanlokkelijk avontuur is
te luisteren hoe de boom groeit
en de rondingen van de wind
met de hand te verkennen
te weten hoe de vernedering
van armoede vreet
en het verdriet van macht
met een vinger het bloed
te proeven en te schrijven
het gezicht van het wordwoord
te kunnen tekenen
het bestaan te zingen en te bezingen
dat de zin van het zijn het leven is
Vertaald door Laurens van Krevelen
spieden over de muur
eerst is er de zeer blauwe koepel dan een gerafelde witte wolk zuiver wit zoals het wit en enkel dromend van een heel oude man met een ruw geheugen die toen hij nog jong was zo veel van nachtvlinders hield
dan de halve cirkel van de maan zo wit in die dag een kaalkop met ouderdomsvlekken de witgespikkelde kale kop van een heel oude stinkkaas-man die door diepe waters loopt
en hoger dan de muren een vlinder wit dartelend eerst een maar daarna twee in flappertonen witte vlucht twee witte zakdoekjes één in een onzichtbare trein
elke dag is huwelijk
Vertaald door Adriaan van Dis
Breyten Breytenbach (Bonnievale, 16 september 1936)
Sand Dunes at Sunset door Henry Ossawa Tanner, ca 1885 Dit schilderij hangt in de Green Room van het Witte Huis
Laatste zomerdag
Al de gouden middaguren Van de zonnen die verzonken, Stralen door dit blankdoorblonken Blindend dak van blauwe muren Op den stervensstillen lach Van den laatsten zomerdag.
In de dalen van de duinen Huivren wondre schemeringen Om de helderheid der dingen; En geen aêm vleugt langs de kruinen; Dieper dan de middagvreê Hijgt de stilte van de zee.
Als verwaasde glanzen dalen Door de sidderende luchten Vlakker al de breede vluchten Van verzilverd gouden stralen, Tot de glans in gloed ontblaakt Waar hij Zomers peluw raakt. . .
Mogen liefdes gouden uren Die uw oogen zijn vergeten Tot éen glans van hemelsch weten, Zóo uw witte peluw vuren, Ziel mijn ziel, waar uw gezicht In zijn laatsten glimlach ligt!
Pieter Cornelis Boutens (20 februari 1870 – 14 maart 1943) Middelburg, haven. Boutens werd geboren in Middelburg.
wij zijn de dichters / wij gunnen elkaar de vrijheid van denken en verbeelding / wij kijken naar elkaars woordworstelingen als kleuters die Noachs archeologie met boetseerklei vormgeven / en wij zijn allemaal blij met de vruchten van andermans handen / wij zijn de dichters / wij hebben grote medeklinkende harten die belangeloos opgaan in de liefde / wij zijn niet jaloers of afgunstig / we voelen ons nooit afgescheept / wij oordelen niet en veroordelen niet / wij proberen elkaar niet te verdoezelen met de ikkesotische concepten van het Empaier / noch zullen wij een ander ooit vergiftigen met wierook of hem met stroferoof het canongedonder insturen / wij zijn de dichters / geringschattend is als woord te tongbeduvelend om ooit piekfijn en fris in een gedicht onderuit gehaald te worden wij nemen niemand bij de neus en zijn niet zelfvoldaan / wij bakkeleien immers niet om de kruimels van de tafel van de baas / kijk, wij begluren nooit een ander en apen nooit na / wij zijn de dichters / wij koeren als vredesduiven wederzijdse bewondering / bovendien: wij weten dat al onze lettergrepen torentjes zijn van as en zandkasteeltjes op het land / en brandende kaarsjes van ons op de tocht van de geschiedenis / daarom zijn onze monden welluidend van meelevendheid / want wij zijn de dichters / armzalige broeders en zusters / dus waarom zouden wij ooit in elkaars gat of oog willen koekeloerehoeren of de ander in de oven stoppen?
there is no time
there is no time time is man’s skin it cracks and crackles and shrinks in life’s passing-by in the fire of being telling the hours then letting them be in the ever reverberating moment of silence in the smoking dance of the evening star and the midnight sun in the curl of the leaf in the dove’s swiftly graceful and fluttered gesture of dying there is no time time is the shooting comet of recall strewing heaven with the sparks of stories no one will ever hear again time’s my love for you the lizard movements in your body that come and go to fill the hollows with the fire of telling those many faces of departure there is no time just the pulse of the heart as pain under eye-shells just the emptied tell-skin of this poem splotched and measured by cancer words of forgetting like lizard shit
Breyten Breytenbach (Bonnievale, 16 september 1936)
ik wil je openvouwen als een vleugel kijken hoe sterk de penneveren nog vloeien de leefrimpels van je hart van mond naar hand voelen popelen zien hoe je als een schip het vaarwater laat bloeien met de vlucht van de zon
voor je als een schaduw uit de mouw weer aan je nachtwerk begint: schaduw in de tuimelende ruimtezerk van steen
het laatste gedicht
het laatste gedicht is dat met het minste gewicht want het is een weg en een weggaan in beweging en belichaamd in vervlieding het uiteindelijk bekende gezicht van anonimiteit van een leven in verleefde beweging
het laatste gedicht paart niet het heeft geen afsluiting met punt of vraagteken want de slotregel is slechts een sluis is altijd een optie op het opzeggen voor altijd het opengaan van de passage naar opgaan in beweegzingen
het laatste gedicht is het zichtbaar maken van het overgaan van dansende tekens naar de bevrijding van onzichtbaarheid
land van genade en verdriet
I tussen jou en mij hoe verschrikkelijk hoe wanhopig hoe vernietigend breekt het tussen jou en mij
zoveel verwonding in ruil voor waarheid zoveel verwoesting zo weinig is overgebleven om voor te overleven
waar gaan we heen van hier?
je stem slingert woedend langs de kil snerpende zweep van mijn verleden
hoe lang duurt het? hoe lang voor een stem een ander bereikt
in dit land dat zo bloedend tussen ons ligt
Breyten Breytenbach (Bonnievale, 16 september 1936)
