“Victorien had de kanker met haar blote handen gevoeld. Het was rond als de knikkers waar ze er vroeger zoveel van had verloren. De knikkers waren het eerste verlies waar ze zich bewust van was geworden. Er stond tijdens dat spel iets op het spel, dat was nieuw. Daarna deed Victorien een tijdje niets anders dan knikkeren Ze verloor vaker dan ze won. Hoe meer ze verloor, hoe meer ze speelde. De enige manier om iets terug te winnen, was door zo nonchalant mogelijk met haar verlies om te gaan; al wist ze niet zo goed wat ze daar dan precies mee won, in elk geval geen knikkers. Door het stof van de knikkerzak heen telde ze na elk potje hoeveel bonken ze nog had, wat er voor haar nog te spelen viel. Het tellen begon steeds opnieuw. Hoe langer ze telde, hoe kleiner haar verlies leek te worden. Wat ze in haar handen hield was van haar. Wat ze nu in de borst van haar geliefde voelde was van een heel andere orde. Ten eerste was het niet van haar en wat ze ook probeerde, ze kon er niet meer of minder van maken. Ze had die knikker graag uit het lichaam van Ode willen pakken. Hier zijn we te oud voor. Victorien probeerde vooral niet meteen aan verlies te denken. Tegen Ode wilde ze zeggen: Ik voel niets. Ze wilde vooral zeggen: Het is niets. In plaats daarvan zei ze: Ik heb hier nu geen tijd voor. Twee weken geleden hadden Victorien en Ode gevierd dat ze negen jaar samen waren, waarvan ongeveer vier jaar getrouwd. Ode vierde liever de eerste keer dat ze met elkaar geslapen hadden in plaats van zo’n officiële trouwdag, zei ze. Victorien vond alles best. Zij was niet degene die per se had willen trouwen, toch merkte Victorien dat ze het in de loop der jaren prettig was gaan vinden dat hun namen bij elkaar hoorden in een of ander archief, dat geschreven stond dat het waar was. Zolang hun namen bij elkaar hoorden vierde Victorien wat Ode maar wilde, wanneer ze dat wilde. Voor hun negenjarig jubileum waren ze naar een populair maar slecht verlicht restaurant gegaan. Het was vooral de wijn die goed was. Een ober met een vriendelijke oogopslag hurkte bij elk gerecht bij hun tafel om uit te leggen wat er op hun bord lag. Ik wil geen uitleg, dacht Victorien. Laat me gewoon eten. Ze keek naar de hand van de ober, die hij vlak naast haar servet had gelegd, zijn vingertoppen bloedeloos wit vanwege de druk die hij erop zette zodat hij al hurkend zijn evenwicht kon bewaren. Victorien wenste dat hij om zou vallen, dat hij even zou blijven liggen, alsof hij dronken van zijn fiets gevallen was en opstaan geen optie meer was. Of in elk geval wenste ze dat niet alles ging zoals ze van tevoren kon uittekenen. Victorien tekende veel uit, ze kon feilloos voorspellen hoe de toekomst zou verlopen. Ze zei dat iedereen die zich verdiept in de wereld de toekomst kan voorspellen, er is boud gezegd één mogelijke uitkomst en dat is dat we allemaal doodgaan. Ode vond dat een kinderachtige en weinig hoopvolle manier van denken. Victorien zei dat haar beroep haar realistisch had gemaakt.”
De Turkse schrijfster Elif Shafak (eigenlijk Elif Şafak) werd geboren in Straatsburg op 25 oktober 1971. Zie ook alle tags voor Elif Shafak op dit blog.
Uit:Er stromen rivieren in de lucht (Vertaald door Manon Smits)
“Het is een middag in Nineve aan het begin van de zomer, er hangt regen in de lucht. Een vreemde, onheilspellende stilte is over de stad neergedaald: de vogels hebben sinds de dageraad niet gezongen; de vlinders en libellen hebben zich verstopt; de kikkers hebben hun broedplaats verlaten; de ganzen voelen dat er gevaar dreigt en doen er het zwijgen toe. Zelfs de schapen zijn stom geslagen en staan om de haverklap te plassen, bevangen door angst. De lucht ruikt anders -het is een scherpe, zilte geur. Al de hele dag verzamelen zich donkere schaduwen aan de horizon, als een vijandelijk leger dat daar zijn kamp opslaat tot het op volle sterkte is. Vanuit de verte lijkt het alsof ze daar stil blijven hangen, maar dat is gezichtsbedrog, een optische illusie: de wolken komen gestaag dichterbij, voortgestuwd door een krachtige wind, vastbesloten om de wereld kletsnat te maken en een nieuwe vorm te geven. In dit gebied met zijn lange, verzengende zomers, waar de rivieren wild en meedogenloos zijn en de herinnering aan de laatste overstroming nog niet is weggespoeld, is water zowel de voorbode van het leven als de aankondiger van de dood. Nineve is een stad die zijn gelijke niet kent, de grootste en rijkste van de hele wereld. De stad is ontstaan op een uitgestrekte vlakte aan de oostelijke oever van de Tigris en ligt zo dicht bij de rivier dat kleine kinderen ’s avonds niet in slaap worden gesust door een liedje maar kinderen ’s avonds niet in slaap worden gesust door een liedje maar door de kabbelende golven. Dit is de hoofdstad van een machtig rijk, een vesting beschermd door stevige torens, imposante kantelen, verdedigingsgrachten, versterkte bastions en enorme muren van wel dertig meter hoog. Met circa 175.000 inwoners is het een stedelijk juweeltje op de plek waar de welvarende hooglanden in het noorden en de vruchtbare laaglanden van Chaldea en Babylonië in het zuiden bijeenkomen. Het jaar is 630 voor Christus, en dit eeuwenoude gebied, dat nu zo weelderig is met geurende tuinen, klaterende fonteinen en irrigatiekanalen, maar dat door toekomstige generaties zal worden vergeten en afgedaan als een dorre woestijn en een troosteloze woestenij, is Mesopotamië. Een van de wolken die deze middag oprukken naar de stad is groter en donkerder dan de rest – en ongeduldiger. Hij snelt door het weidse hemelgewelf naar zijn bestemming. Daar aangekomen vertraagt hij en blijft op zo’n duizend meter hoogte zweven boven een statig gebouw versierd met cederhouten pilaren, zuilengalerijen en monumentale beelden. Dit is het Noordpaleis vol pracht en praal, waar de koning woont. De massa gecondenseerde damp blijft boven de koninklijke residentie hangen en werpt er zijn schaduw op. In tegenstelling tot mensen houdt water zich namelijk niet bezig met sociale rangen of koninklijke titels. Onder aan de onweerswolk bungelt een regendruppel – niet groter dan een boon en lichter dan een kikkererwt.”
Voorjaarszonnetje, niks aan de hand, sluiers bewolken de zon op half zeven. Neem je gordel en wandel, Robinson, in het eerst van de dag, neem de wijk. Pet op je achterhoofd, eelt op je ziel, je handen marshmallow, je wezen van schaduw.
Zet je getekende zinnen beslist op een huis in de delta, een nieuw huis met luiken. Hou je uitzicht geslepen, je binnenoor achteloos scherp, je kauworgaan bezig. Je jaren voor je en het tumult in de wolken en je jaren achter je en buiten adem je.
Nog een enkele glaspartij voor het betrekt, een emmer vers sop, een raam aan de hemel. Een kwikzilveren spons, als een merel omhoog, gesponnen je lichtgevend lichaam. Aan je top, deze inktzwarte lucht, je zakdoek, je onvast gemoed, de rek uit de ladder.
De uittocht, ze valt je zo zwaar, brokkenpiloot, deze eindstreep, je grote finale, je stop. Of nou blikschade of hoofdbrekens je nekken, lappen bij regen is gevaarlijk en zinloos. Het giet, hij ligt in een plas aan de voet van zijn staanders, schrijvende pers erbij, nu.nl.
Zo vang ik je val in het diepst van je Werdegang op, met andere woorden, in hoogsteigen werk. Zo buig ik me over je, fluister juist jou mijn ontstane bedoelingen in en ga op in je komst. Tuimelaar, beeldhouwer, vinder en vondst vond je vrede in een hoopje loodkleurig stof.
Morgen, Robinson
In de morgen, in het donker, schuift een ladder uit de grond. Langs de sporten, Blackbird fluitend, Robinson beheerst omhoog. In mijn halfslaap zie ik langzaam deze protoman ontstaan in een wijdvertakte schaduw, als een breeduit vliegend hert. Met zijn wassen lijkt het meer dan vanzelfsprekend plotseling dat hij in mijn regels opduikt: stoere wankele schoppenheer die zich tegen zijn verwachting in een ingebeeld verhaal stort met een aanvang en een einde en met uitzicht op zijn hart.
Er lijkt een lang, een eeuwig ach te wonen In deze luchten, die traag blijven draaien, Het komt me uit die hallen tegenwaaien Waar lach en jubel eertijds mochten tronen.
Venetië viel, al tartte het eonen, ’t Rad der fortuin kan niets terug doen zwaaien: Slechts weinig schepen meren bij de kaaien Aan van de mooie Riva dei Schiavoni.
Hoe hebt gij ooit, Venetia, gestraald Zoals de vrouw met gouden prachtgewaden Die trots bij Paolo Veronese praalt!
Thans staat de dichter bij de balustrade Van de Gigantentrap verstomd, betaalt Zijn tol van tranen, maar vindt geen genade.
Vertaald door Paul Claes
August Graf von Platen (24 oktober 1796 – 5 december 1835) Standbeeld in Ansbach
Je gefluister kan rijden op de luidere wind… Je frons wordt de nacht, De uil, hoog en verborgen geniet van het lied En ontmoet je gebroken ogen niet.
Het tikken van de nacht tikt en tikt, tikt En slaapt. En jij, jij huilt en zingt Een stille melodie die de zachte nachtvogels niet horen. Onder dit laken van nacht en zweet, verberg je je Met alleen je oorverdovende tranen.
Ik kon, eenmaal binnen, met behulp van de gigantische koepelhoogte en de omtrek van de verzonken ruimte de grote eenzaamheid van het lichaam bepalen.
Er was geen waterval of veel zonlicht en ook verbaasde het mij nauwelijks fotograferende Vietnamezen te zien.
Maar ik, die te laat ben geboren weet niet hoe je sterft als je liefhebt als je masturbeert in loopgraven als je zonder handen ligt als je met je rechter je linkeroog langs je wang ziet hangen als je een brief schrijft als je loopt of vlucht als je kust of slaapt als je eet.
Sterft men op een eiland kalmer?
Rondom het reusachtige kerkgebouw reden soldaten in rolstoelen rond.
Willem Bijsterbosch (23 oktober 1955 – 18 januari 2010)
“De toch al tot een doe-katholicisme neigende gelovigen in Nederland werden door de voorstelling van zaken die hun gegeven werd, waarbij het stipt navolgen der vele voorschriften (meest strenger dan in geheel katholieke landen) te vaak werd voorgesteld als het volmaakt volbrengen van de taak der christenen in de wereld, als het ware opgeleid tot triomfalisme. Zij werden – zo kan het nu schijnen – verwacht alles te doen, of het nu het zich zedig kleden, het nemen van een abonnement op De Maasbode, het stemmen op de R.K. Staatspartij of het inschrijven op kerkelijke leningen betreft, ten bate niet zozeer van het geloof als wel van ‘de Roomsche zaak’, – begrip dat niet zelden verward werd met zoiets als een affaire, een onderneming, waarvan zij allen kleine aandeelhouders waren. Het kon lijken of de macht als einddoel werd gesteld, en niet de zelfheiliging en de heiliging der wereld. Het triomfante ‘Roomschen dat zijn wij’ en het ‘Aan U, o Koning der eeuwen’ kon gaan klinken als de lyriek der opperste zekerheid, terwijl het gezang in werkelijkheid wellicht eerder het geluid was dat een bange groep in het donker maakt (luid stappend, hard zingend) om zichzelf moed in te spreken. Het lijkt het triomfalisme dat, in een ghetto, uit een minderwaardigheidscomplex is voortgekomen. Dit doorzag de elite der jongeren en hun kleine groep geestverwanten. Zoals zij ook een ander gevaarlijk aspect der Roomsche samenleving bleek te doorgronden: dat van de ontwijking der sociale kwestie. De in Roomsche kring gepredikte afweerhouding tegenover de wereld ‘die ik als christen moet haten’, in een tijd die ongetwijfeld grof materialistische tendensen liet zien, kreeg, toen de malaise ontaardde in de verschrikkelijke economische crisis, accenten die oneerlijk of tenminste ongelukkig-eenzijdig lijken. Naarmate enerzijds groter soberheid gepredikt werd en anderzijds de waarschuwingen tegen allerlei vormen van onzedelijkheid toenamen, kon de indruk gewekt worden dat de eigenlijke hoofdkwestie: een rechtvaardiger verdeling der goederen, naar de achtergrond werd gedrongen. De jongeren komt de eer toe dit scherp te hebben doorzien. Maar wanneer op het hoogtepunt van de crisis een geladen kapucijn, pater Henricus, op hartstochtelijke toon hun protesten overnam, kwam hem in de katholieke pers zulk een verontwaardiging tegemoet, dat hij zich haastte de scherpe kanten van zijn betoog af te halen. En de in zelfgenoegzaamheid groeiende samenleving der katholieken van toen kan in het jaar 1963 een kerk van de bourgeoisie lijken.”
Michel van der Plas (23 oktober 1927 – 21 juli 2013)
De werkers kwamen fluitend van karwei, staken de rijweg over, dromden rond de halte. De adel van hun kracht beschaamde mij: triest hing daartussen, zinloos, míjn gestalte.
Een eerlijk broodblik priemde in mijn kraag, een zwaar beslagen schoen rustt’ op mijn tenen. Mijn leven had nog nooit zo leeg geschenen: ík had alleen een plaat gekocht vandaag.
O! ’t Liefst zou ik van hen hier voorman wezen en legde in één gebaar de hele haven lam!
Maar ach! Voor morgen staat een boek op het program. En dan maar weer een plaat, men kan niet eeuwig lezen.
De bedriegertjes
“wat ’n treurigheid! O, het is niet waar toch?”, snikte de psychiater. “En dat heeft u al van uw derde jaar? Ging dat nooit eens over later…?”
Ach, ik zei maar snel dat het overging en haalde een glaasje water.
CONTROLE
‘IJ heeft een gebit als een achterstandswijk,’ zei de tandarts vanmorgen. Mat zie ik gelijk: links staan nog wat pandjes, verzakt en vernield, rechts tel ik twee krotjes, waaruit coke wordt gedeald.
Alles draait hier om drugs, de misdaad gaat rond prostitutie tiert welig: pikzwart en hoogblond lonken meiden naar auto’s, keiharde muziek davert stampend naar buiten, het geluid is fysiek.
Ik kan niet goed schatten hoe lang dit al duurt maar alles is groezelig, grauw aan die buurt.
En u wordt misschien somber van wat ik nu zeg, maar dit poets je niet zomaar in één avond weg!’
Gij, schilders, leidt me tot het eeuwig leven, Want ik kan uw afwezigheid niet dragen, Noch tot in eeuwigheid de lust verdagen Om naar uw heerlijkheid omhoog te streven!
Rondom de eigen glans van God te zweven Vermag de kunst alleen en kan het wagen. Wiens hart voor de volmaaktheid heeft geslagen, Hem hoeft de hemel verder niets te geven!
Wie wil niet het geloof van alle tijden In alle landen, alle dorpen brengen Om Schoonheids Evangelie te verspreiden,
Als Palma’s heilige met de palmestengel En Paolo’s Alexander hem geleiden, En Tiziano’s Tobias met de engel?
Vertaald door Paul Claes
August Graf von Platen (24 oktober 1796 – 5 december 1835) Portret door Moritz Rugendas, ca. 1830
“Ik ben in een buitenwijk geboren, het Kanalen Eiland in Utrecht, en het dreunen van heimachines is de soundtrack van mijn jeugd en de vooruitgang. Die dingen hangen onlosmakelijk samen, ik kan er niets aan doen. Die jeugd speelde zich af in het begin van de jaren zestig, toen Nederland de handen uit de mouwen had gestoken voor een toekomst die nu eens geen droom was, maar een werkelijkheid om de hoek, voor iedereen bereikbaar die maar wilde werken. In mijn jeugd werd altijd gewerkt. En alleen maar. Iedere ochtend reden alle vaders de straat uit, iedere avond kwamen ze terug, de een na de ander, sommigen pas als het donker was. Als de vaders weg waren, en de straten leeg, waaide er zand door mijn jeugd en moeders duwden hun kinderwagens tegen de wind in naar de noodwinkel die in een keet was gevestigd, terwijl verderop het winkelcentrum uit de grond werd gestampt. Ik hoor nog de wielen knarsen in het zand, de heimachines in de verte, de zwarte rook die in aandoenlijke pufjes boven de daken van de overburen omhoog werd gedreven. Zaterdag was de enige dag dat alle vaders thuis waren. Ze wasten hun auto’s, reden moeder naar de stad om te winkelen, speelden ’s middags met hun zonen die alles van auto’s wilden weten. Iedereen eindigde gebogen over de motor van de nieuwste Taunus uit de straat. Er was in mijn jeugd altijd sprake van nieuwe auto’s. Ik geloof dat ik een gelukkige jeugd heb gehad, in ieder geval hing er een sfeer van optimisme en daadkracht overheen, van frisse lakens aan alle balkons op iedere maandagmorgen, van woensdag gehaktdag en mannen die met het bovenste knoopje van hun overhemd los en de stropdas omlaaggeschoven verfrommeld thuis kwamen, te laat voor het eten dat klaar stond om vuurvast te worden opgewarmd. Daarna gingen de kinderen naar bed en zaten pa en ma in de huiskamer te rekenen, want ze wilden verder, naar een nieuw huis, een groter huis, een eigen huis. Eerst een flatje, dan een rijtjeshuis, liefst eentje op een hoek, vervolgens twee onder één kap, tot slot iets dat vrijstaand was, een bungalow, een villa of een kasteel. Volgens die logica zagen de ouders van mijn jeugd het leven, en velen slaagden erin die logica aan hun wilskracht te onderwerpen. Vooruitgang bestond, als je maar werkte. De buitenwijk was een startpunt van al die dromen, het was de bakermat van de stijgende lijn – het ideaal van het eigen bezit, onafhankelijkheid. Vrijheid. Zo zie ik het. Zo heb ik het beleefd. Het kan zijn dat het beeld vertekend is door jeugdsentiment, heimwee en, melancholie, ongetwijfeld, maar dat doet er niet toe. Het is een beeld dat staat, als het spreekwoordelijke huis. Buitenwijken zijn er nog steeds.”
In Xanadu liet Kubla Khan een statig lustpaleis ontstaan: waar Alphs heilige waterstromen door grotten waar geen mens kan komen zonloos ten onder gaan. Met muur en torens in het rond omgordde hij tien mijlen grond: daar waren kronkelbeekjes zonder tal in tuinen vol van geurig wierookhout; en zonnige priëlen overal, omringd door donkere wouden, eeuwenoud.
Maar o, hoe dat romantische ravijn dwars door een diepgroen cederbos zich kliefde! Een woeste plek! Betoverend moest het zijn als ooit onder bestorven maneschijn bezocht door vrouw en haar demoon-geliefde. Aan dit ravijn ontsprong, alsof de aarde hijgend en keer op keer zichzelve baarde, een ziedende fontein bij tijd en wijle; en in die wild bruisende waterpijlen als hagelstenen dansend stukken rots,
gelijk de tarwe onder dorsers knots: en tussen die dansende rotsen hier spoot telkens weer de heilige rivier. Vijf mijl meanderden de waterstromen in hun door bos en dal verborgen baan om zich door grotten waar geen mens kan komen te storten in een dode oceaan: te midden van dit daverend geweld werd Kubla tijd van oorlogen voorspeld. De schaduw van het lustpaleis zweefde midden op het water, daar mengde zich de dubbele wijs van grotten en fonteingeklater. Hoe zeldzaam was de aanblik die dat schonk: een zonnig lustoord met een ijsspelonk!
Ooit zag ik in een visioen een donker meisje met een harp. Ze kwam uit ’t Abessijnse land en speelde harp met lichte hand, zingend van de berg Abora. Kon ik haar wonderschoon gezang herwinnen in mijn fantasie, zó stralend was mijn euforie – ik bouwde zingend, luid en lang, dat lustoord in de lucht; zie daar, dat zonneoord! die grot van ijs! Wie horen kon werd ze gewaar en schreeuwde luid, Gevaar! Gevaar! Zijn flitsend oog, zijn wapperend haar! Omdans hem driemaal kringsgewijs, vrezend zijn heilige overmoed: hij is met honingdauw gevoed en dronk de melk van het Paradijs.
Vertaald door Klaas de Wit
Samuel T. Coleridge (21 oktober 1772 – 25 juli 1834)
De Nederlandse dichter, schrijver en criticus Hans Warren werd op 20 oktober 1921 geboren in Borssele. Zie ook alle tags voor Hans Warren op dit blog.
Uit:Geheim dagboek (Deel 2)
“3 jan. 1945 – Haar vader begroette mij met gedempte stem en gaf me met omzichtigheid een hand. Dat deed hij de laatste tijd wel vaker en ik had geen voorgevoelens. Alleen de kat Peet was er niet, de fluwelig zwarte met zijn ogen van lichtend groen vuur. Ettie snelde de trap op om Sibylle te roepen. Ze kwam binnen, bleek, er sprong niets over, het was de sleur. Ik vroeg alleen: ‘Waarom heb je niets van je laten horen?’ ‘Heb je mijn brief dan niet ontvangen? Ik had je vóor Kerstdag geschreven en de brief met marechaussee S. meegegeven die juist naar Borssele moest.’ ‘Die brief heb ik nooit gekregen, maar waarom ben je niet gekomen?’ ‘Dat kan ik niet in twee woorden zeggen. Zullen we even omlopen? Het duurt nog wel een kwartier eer we gaan eten, kom je mee?’ Buiten hing een kille natte damp die soms tot spetters verdichtte, net op de grens van vorst. Ik schoof mijn arm onder de hare, maar nauwelijks hadden we onze passen geregeld of ze zei: ‘Geef me geen arm, dan zullen de mensen zeggen: die meid liep alweer gearmd door de stad!’ ‘Wat is er dan toch?’ ‘Wel, ik had het uitgeschreven en wilde toen niet meer naar jullie toekomen.’ Ik vatte niet onmiddellijk de betekenis van ‘uitgeschreven’. ‘In m’n brief stond dat ik het niet meer vol kon houden, ik kàn dat ook niet langer en dan is het beter nu te breken, direct.’ ‘Je wilt dus zeggen dat je het uitmaakt tussen ons. Moet dat zo, in dit kwartier, hier op straat in dit ellendige weer, zonder enig verder overleg? Jij bent al met de gedachte vertrouwd, maar mij overvalt het. Luister, sta me dit nog toe. Het is vandaag de dertigste. Ga vanavond mee naar Borssele, blijf een dag, of een paar voor de jaarwisseling, zoals je wilt, dan kunnen we alles nog eens bepraten.’ ‘O, dat mag ik niet meer. Ze weten thuis dat ik het uitgemaakt heb en dan vinden ze het onbehoorlijk als ik met je meega, tegenover jou, je ouders. Bovendien: wat heeft het voor zin, alles nog eens en nog eens te overwegen. We weten het nu wel, het is toch altijd precies hetzelfde? Ik kàn het echt niet langer volhouden.’ O.’ Stilte. We liepen naast elkaar door het natte park. Zij had de handen in de zakken van haar bontjas, ik hield de mijne stijf op de rug. Ook m’n benen voelden stijf aan, ze schuurden onwillig over het grint, of ik er geen controle over had. Haar gezicht stond diep ongelukkig. Ik vreesde geen stem te zullen hebben als ik weer wat zeggen wou. Eindelijk: ‘Weet je heel goed wat je doet?’ Ze knikte. ‘Hoe is het zo ineens gekomen?’ ‘Niet ineens – het is toch al lang mis. Het zou misschien wel goed komen wanneer we altijd bij elkaar konden zijn, maar dat gaat immers niet, en dan nog jaren dit gedoe, met telkens onze vervreemdingen, de scènes, het is veel beter er nu direct een eind aan te maken.”
slips hom
Meinacht heet op het plein. Laurier. Zie je, zei hij, ik vind die slips voor mannen die echte mannen zijn wel fijn staan, ik heb een witte en een bleu marine, maar zie je, ik heb zo vaak last van een stijve door ’t wiegen in bus of trein, en ook achter ’t stuur, en ze zijn zo krap en smal.
Hij liet het sportwagentje open, strompelde, waarschijnlijk met een stijve, naar de tabac, kwam terug, met sigaretten, postzegels, zijn hemd helemaal losknopend, een veel te duistere filmheld, met een lachje dat van alles kon betekenen, nutteloos. De rand van het slipje, bijzonder wit zichtbaar boven zijn knellende broek.
Mijn laatste hond
Hij stond op de steiger toen ik wegvoer, mijn enorme afghaan, vast geplant, niet gelovend dat ik wegging, niet écht gelovend. De avondbries streek het haar in zijn gezicht en zijn ogen, liefhebbender, hunkerender dan ooit mensenogen, en ook mooier, lonkten en straalden in de ondergaande zon. Pas toen duidelijk was dat ik werkelijk wegging, eens en voorgoed, weerklonk zijn wanhoopsgeblaf. Nooit wil ik meer een hond.
Hans Warren (20 oktober 1921 – 19 december 2001) Cover
Een week lang had ik mijn laarzen versleten Op ’t grint toen ik Charleroi binnenkwam. – Au Cabaret-Vert: ik vroeg om te eten Wat boterhammen en halfkoude ham.
Toen ik mijn benen uitgestrekt had onder De groene tafel, keek ik in mijn schik Naar het naïef behang. – En een bijzonder Rondborstig meisje met een felle blik
– Zo eentje die zich voor geen zoen zou schamen! – Bracht opgewekt mijn boterhammen samen Met lauwe ham in een gekleurde schaal,
Wat roos en wit doorregen ham die geurde Naar look, – en schonk een pul die schuimend kleurde Tot goud in een verlate zonnestraal.
Vertaald door Paul Claes
Arthur Rimbaud (20 oktober 1854 – 10 november 1891) Een generatief A. I. portret van Arthur Rimbaud
Uit: Legende van een zelfmoord (Vertaald door Arjaan van Nimwegen)
”Mijn moeder beviel op het eiland Adak, een kleine homp steen en sneeuw ergens ver op de Aleoeten, aan de rand van de Beringzee. Mijn vader diende twee jaar bij de marine als tandarts. Hij had voor Alaska gekozen omdat hij van jagen en vissen hield, maar toen hij zijn verzoek indiende wist hij kennelijk niets van Adak af. Als mijn moeder het had geweten, zou ze persoonlijk het verzoek geschrapt hebben. Als ze genoeg informatie had, heeft mijn moeder nooit een foute keus gemaakt. En dus weigerde ze ook om haar koortsige, geel aangelopen baby uit het ondergrondse marinehospitaal van Adak te laten wegrukken en in het vliegtuig te laten smijten dat al langer dan zes uur op de startbaan stond te wachten. Omdat ik een temperatuur van 40,5 graden had die nog steeds steeg, raadden de artsen en mijn vader aan om me naar het vasteland over te vliegen, naar een echt ziekenhuis (niemand op Adak had ooit ook maar een lichte hartaanval overleefd zolang hij daar zat, niemand), maar mijn moeder weigerde. Ze was ervan overtuigd, met wat mijn vader altijd omschreef als een dierlijke, instinctieve angst, dat ik dood zou gaan zodra ik was opgestegen. Ze legde me in een gewone witte badkuip met koud water en zo overleefde ik. Ik bloeide zelfs op. Mijn oranje, vlekkerige huid kalmeerde geleidelijk tot een gezond babyroze, mijn ledematen ontspanden, en ik trappelde met mijn beentjes in het water tot ze me eruit tilde en we samen insliepen. Toen mijn vader zijn tijd bij de marine had uitgezeten, verhuisden we naar Ketchikan, een eiland voor de kust van Zuidoost-Alaska, waar hij een tandartsenpraktijk kocht en drie jaar later een vissersboot. De boot was een nieuwe Uniflite-kajuitkruiser van glasvezel, zes meter negentig lang. Op een vrijdag, laat in de middag, liet hij de boot te water, met zijn tandartsjas nog aan onder zijn jack, terwijl wij aan de wal stonden te juichen. Hij schoof hem op zijn ligplaats aan de steiger, en de volgende morgen stond hij op de rand van die steiger tien meter diep in helder, ijzig Alaskaans water te turen, waar de Snow Goose op de ronde, grijze stenen lag als een witte schim. Mijn vader had hem de Snow Goose gedoopt, omdat hij vol zat met dromen waarin die witte romp over de golven zweefde, maar hij was vergeten de hoosgaten dicht te stoppen op de dag van de tewaterlating. In tegenstelling tot mijn moeder had hij oor noch oog voor zaken onder de oppervlakte. Als we die zomer terugzweefden over de golven na een dag vissen (mijn vader had de Snow Goose laten lichten en schoonmaken, het bewijs dat volharding gebrek aan visie soms kan goedmaken), stond ik vaak op het open, maar hoog opgebouwde achterdek met de dagvangst aan heilbot, en werd tegelijk ermee de lucht in geslingerd telkens als mijn vader over een golf voer en in de volgende dook. De heilbotten lagen plat, als grijsgroene honden op het witte scheepsdek, hun grote bruine ogen keken hoopvol naar me op tot ik ze een klap met een hamer gaf. Het was mijn taak te zorgen dat ze niet uit de boot sprongen.”
David Vann (Adak Island, 19 oktober 1966)
De Duitse dichter, schrijver en vertaler Jan Wagner werd geboren op 18 oktober 1971 in Hamburg. Zie ook alle tags voor Jan Wagner op dit blog.
de veteranentuin
„Again he fighting with his foe, counts o’er his scars, Tho’ Chelsea’s now the seat of all his wars, And fondly hanging on the lengthening tale, Reslays his thousands o’er a mug of ale.” – Sir John Soane, inscriptie in het summerhouse
van het Royal Hospital, London – de veteranen groeien uit het gras omhoog in hun ere-uniformen; zware messingknopen knipogen mat in laat licht van de namiddag terug. ze groeien uit het gras zoals in mythen het leger van gezaaide drakentanden.
de veteranen laten hun tanden zien op foto’s die zo bruin als oud gras zijn geworden – vergeelder nog dan mythen. het begin, aldus die griek, van alle vormen is de strijd, daarin komt alles terug. de veteranen klimmen op de mat-
terhorn van hun herinnering, die mat in het tegenlicht straalt, de valse tanden, die diep in het dal al jaren terug achter zijn gebleven. stil in het gras de kleinkinderen, blij met minste vormen van spel – de veteranen echter niet en
minder nog hun streven, bij het met mythen omweven spel der koningen mat te gaan staan. (zij die witte stukken vormen gebruiken ivoor en walrustanden.) in de veteranentuin groeit het gras. de slak glijdt in zijn huis terug.
de veteranen denken vaak terug en amper vooruit. zo ontstaan mythen. de kleinkinderen spelen in het gras waar de kameraden in beten, mat van het gevecht. leven is: op je tanden bijten en het lot daarbij zelf vormen.
de zusters dragen witte uniformen en zijn toch warm. ze rijden hen terug naar binnen als eerste sterren hun tanden tonen en een heel leger van mythen volgt hen op hun kamers. waar het mat was door gewicht herrijst nu het gras.
donkere vormen dwalen over het gras – aan tanden valt te denken, of aan mythen. de koning staat terug in zijn mat.
„Wer hat mich gefunden? Wie sah ich aus?« Meine Mutter sitzt vor mir auf der Küchenbank, sie bestreicht sich ein Stück Baguette mit zerschmolzenem Camembert, sie sitzt, wie immer, wenn sie uns besuchte, auf dieser alten Holzbank, die Florian und ich, als Studenten, vor über zwanzig Jahren auf einer Reise durch Polen gekauft hatten, sie nippt an ihrem Darjeeling und will alles über ihren eigenen Tod wissen. »War mein Anblick eine Zumutung für dich?«, fragt sie. »Ich hätte dich gern beschützt«, sagt sie und klingt wie früher, wenn sie etwas von mir hatte fernhalten wollen; Nachrichten mit grausamen Bildern im Fernsehen, die ich nicht hätte sehen sollen, eine Todesgeschichte aus der Nachbarschaft, von der ich nichts hätte hören sollen. Eine Zumutung war ihr Anblick nicht. Sie wirkte schmaler als sonst, vor allem das. Sie lag im Bett, auf dem Rücken, zugedeckt bis zu den Schultern, das Gesicht leicht dem Fenster zugewandt, die Augen geschlossen, die Lippen geschlossen, mit einer Spur von Anspannung. Ich sah auch den Hauch eines Lächelns, ein wenig ironisch, wie ich es von ihr kannte. Die Situation hat dich nicht entblößt. Du bist gut davongekommen. Das würde ich ihr sagen. »Und? Was machen wir denn jetzt?« Sie klingt nicht betrübt, sondern auf trotzige Art belustigt. Als könnte sie ihren Tod mit einem »Och, nöö«, wie ich es oft von ihr gehört hatte, auf später verschieben, rückgängig machen oder wieder vergessen, wie ein schnell behobenes Problem. Ich war zwölf oder dreizehn Jahre alt, einige Tage vor Weihnachten, meine Mutter hatte ihr restliches Geld für Geschenke und Lebensmittel für die Festtage abgehoben, dann stahl ihr jemand das Portemonnaie, sie war für diesen Monat pleite, ich sah ihr an, wie enttäuscht und erstaunt sie war, dass ihr das jemand hatte antun können, dann lächelte sie, Och, nöö. Sie rief Freunde an, lieh sich etwas Geld, und es ging weiter. »Ich hatte meine Haare am Mittag gewaschen. Immerhin das. Waren sie in Ordnung? Oder sah ich bemitleidenswert aus?« Auch als es ihr miserabel ging, sie kaum eine Treppe mehr schaffte, überhaupt ihre Wohnung nur noch selten verließ, um sich selbst nicht damit zu konfrontieren, wie schwach ihr Herz war, kümmerte sie sich um ihre Frisur. Ihr akkurat geschnittenes, ohrläppchenkurzes Haar, ein Leben lang kaum verändert, dunkelbraun, dann dunkelbraun gefärbt, alle acht Wochen kam ein Friseur zu ihr nach Hause. Ich hatte gedacht, sie wäre unverwundbar. Doch dann saß ich an ihrem Bett, betrachtete ihr leicht gebräuntes, dahinter eindeutig blasses Gesicht, und zupfte an den Seiten ihr Haar zurecht, so, wie sie es gemocht hätte. »Weißt du, was frappierend ist?« Sie benutzte gern das Wort frappierend.“
De Nederlandse literatuurcriticus, essayist en letterkundige Kees Fens werd geboren in Amsterdam op 18 oktober 1929. Zie ook alle tags voor Kees Fens op dit blog.
Uit: Het werk van S. Carmiggelt
“Bij goed toezien – en ik zelf heb dat bij een verhaal eens gedaan – blijkt hoe geraffineerd zijn beste verhalen in hun geheel en in hun onderdelen in elkaar zitten, hoe afgewogen zijn proza is en elk klein effekt daarvan berekend is. Carmiggelt schrijft proza dat vanzelfsprekend lijkt en daarom veelal geen aandacht krijgt. En bovenal: niet alleen de moeilijkheid van het literaire werk geldt, ook de ongewoonheid van het onderwerp weegt, – en ook op dat punt kan Carmiggelt niet voor materiaal zorgen. Grof genomen kunnen Carmiggelts verhalen verdeeld worden in enkele hoofdsoorten: de kinder-, de poezen- en de kroegverhalen. In de twee eerste soorten ziet men de ongedwongenheid van het leven zonder maatschappelijke bindingen en dwars door alle konventies heen naast – en dat kontrast levert de humor op (als het kontrast al niet gegeven is vanuit de gebondenheid van de lezer zelf) – het aan banden gelegde leven van de volwassenen. In de kroegverhalen – en zij leverden het beste op dat Carmiggelt geschreven heeft; de eerste bundel ‘Kroeglopen’ vormt voor mij het hoogtepunt van zijn werk – ziet men werkelijkheid en vluchtplaats in een schijnbestaan met elkaar gekonfronteerd: naast de onveiligheid van het leven buiten de schemer, staat de veiligheid van het halflicht in de stilte van het kafé. Tot slot van deze korte karakterisering: het bovengeciteerde vers is, zoals uit opzet en toon blijkt, ook verwant aan de poëzie van Willem Elsschot, al is de poëzie van de laatste barser en komen diens woorden dieper uit de keel. Elsschot is een door Carmiggelt hoog bewonderd auteur; hij bezocht hem ook nu en dan, zelfs nog kort voor zijn dood. Een bijzonder mooi en informatief stuk is ‘Afscheid van Elsschot’ uit de bundel ‘Duiven melken’. Ook Carmiggelts proza heeft trekken gemeen met dat van Elsschot, tot in de konstruktie van sommige soorten zinnen toe (de altijd verrassende ‘want-zinnen’ bijvoorbeeld, die een mededeling of observatie in een algemeen perspektief zetten). Bij Elsschot ontbreekt evenwel een stilistische kunstgreep, die als een zeer eigene van Carmiggelt beschouwd kan worden: een persoon zichzelf in een monoloog te laten typeren. Er wordt in Carmiggelts verhalen veel beleden door de hoofdfiguren en die bekentenissen zijn door de auteur zo versneden, dat de taal een mens oproept. Carmiggelts vermogen de mensen letterlijk sprekend op zichzelf te laten gaan gelijken, is onuitputtelijk. En die lange belijdenissen, die levensverhalen, maken voor wie stad en mensen enigszins kent, nog iets heel duidelijk: de Amsterdamse achtergrond van het meeste vertelde. Zonder Amsterdam en de Amsterdamse aard is het meeste van Carmiggelts latere werk moeilijk te begrijpen: Moeilijker nog te begrijpen is, dat een geboren Hagenaar als Carmiggelt de mensen van Amsterdam zo heeft weten te betrappen, sterker: zich zo met hen heeft kunnen vereenzelvigen. Carmiggelts karrière als schrijver kan in enkele woorden weergegeven worden: een Hagenaar werd Amsterdammer.”
Kees Fens (18 oktober 1929 – 14 juni 2008)
De Duitse dichter, schrijver en vertaler Jan Wagner werd geboren op 18 oktober 1971 in Hamburg. Zie ook alle tags voor Jan Wagner op dit blog.
ZELFPORTRET MET BIJENZWERM
daarstraks alleen nog maar een dunne lijn om kin en lippen, nu een hele baard die groeit en wemelt, tot ik bijna lijk op magdalena, overal behaard
met bijen. het stormt van alle kanten op mij af, en langzaam, gram voor gram neemt het toe aan leven, ruimte, zwaarte, een roerloos middelpunt van zoemgezang . . .
nu ben ik met mijn uitgestrekte armen net een ridder wiens schildknapen hem in zijn wapenrusting helpen, alles aan hem bedekken met harnas en helm,
totdat bewegen bijna niet meer lukt, hij nog slechts staat te glimmen, met alleen een briesje achter alle glans, wat oude lucht, echt zichtbaar pas wanneer hij is verdwenen.
Een stervend blad is levender dan geen. Het is als half geronnen bloed aan ’t stroomen. Aan alle kleuren is de kleur ontnomen Die niet naar deze lijdensdroppen zweemt.
De hemel haalt de schatten uit de boomen, En kijkt langs kaalgerukte takken heen Om na die overdaad van edelsteen Zijn eigen bleeke droom te kunnen droomen.
Rood is de kleur van wilde nachtsignalen, Van jacht en van barbaarsche overvloed En van ’t verterend smachten naar een vrouw.
Bewaar uw teederheid voor ’t hemelblauw, October ; laat uw hartstocht nederdalen In blaad’ren die gedrenkt zijn in uw bloed !
November
Voorlaatste maand, bijna de Benjamin, En zoo veelvervig als een Jozefsrok, – Ook Jozef moest de donk’re groeve in, Waar hem de ijverzucht der broeders trok, –
Gij hebt in u iets van een zondebok, Maar ook iets van een heugelijk begin ; Gij zijt de wijn, de lust, de laatste slok, – Neen, de vóorlaatste : en dat is uw zin.
Al wat nog niet gestorven is mag leven In deze rijke dubbelzinnigheid, Die zich als luchtspieg’ling voor ’t einde plaatst.
Geen aarzeling deed Abrams slachtmes beven, Maar ’t weten: al wie zich gelaten kwijt Van ’t vóorlaatste bewaart zijn God voor ’t laatst.
December
Gehuld in mantels schrijdt het jaar naar buiten, Stromp’lend en oud, door ’t huisgezin beklaagd, Zijn ooren schuil achter de mantelkraag, Waaraan vanzelf reeds vlokken sneeuw ontspruiten.
Hij spreekt: ‘Vóor mij het offer wordt gevraagd Buiten ’t gezin vrijwillig mij te sluiten Blaas ik wat dunne ijzel op de ruiten, Niet als een antwoord, maar als wedervraag.’
Vraag, vraag in uw wanhoop eindeloos voort, O maand, die de last van ’n heel jaar moet dragen, Vreugde en leed van twaalf maanden tezaam.
Elk streepje tijd schetst gij waar het behoort : Het zet zich vast als ijzel op het raam En smelt tot ’t Niets van jaren, maanden, dagen.
Simon Vestdijk (17 oktober 1898 – 23 maart 1971) Borstbeeld in Harlingen door Pieter H. d’Hondt, 1972
De Duitse dichter, schrijver en vertaler Jan Wagner werd geboren op 18 oktober 1971 in Hamburg. Zie ook alle tags voor Jan Wagner op dit blog.
WIP
maak je zwaarder, roepen ze, dus knijp ik mijn ogen dicht, ik denk aan zakken vol cement en ijzergieterijen, aan olifanten, aan het anker
in zijn modder, waar een manoeuvre walvissen langsglijdt, aan de stierenkop van een aambeeld. nu alleen maar even adem inhouden en wachten. maar niets klimt of
daalt, terwijl ik een fazant hoor krijsen en de bladeren vallen – mijn onwillige benen te kort om ooit de grond te bereiken, mijn hoofd haast in de wolken.
